алăк тăпси - Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

Н.И. Ашмарин. Чăваш сăмахĕсен кĕнеки. Проф. Н.И. Ашмарин хатĕрленĕ 17 кĕнекерен тăракан чăваш сăмахĕсен пуххи.
Электронлӑ версине тума хутшӑннӑ: Алина Иванова, Михаил Саркӑмӑл, Николай Плотников, Иван Иванов, ...

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

алăк тăпси

(ты̆пσи^ы), i. q. praec v. 1, 2, З (Л. Кошк.), || I. q. рraес. v. 4 (Кубня) || I. q. praec v 5? || I. q. рraес. v. 6 (Асан., Чинер.). || Locus iuxta cardinem inferiorem. Пята. || Retinaculum ferreum, paxilli genus in parte postis superiore defixum, in cuius anulnm cardo portae superior immittitur. Пробой, вбиваемый в верейный столб; в этот пробой вставляется верхний осен. Ст. Чек. || Ferramenti, quod aliter алăк кăпти dicitur, pars ima, in postern infixa (v. алăк кĕрукĕ). Горизонтальная часть дверного кочета, вбиваемая острым концом в косяк ( Ст. Чек., v. алăк кĕрукĕ). Л. Кошк. Алăк тăпиине йĕке пек тунă, т. е, алăк тăпси имеет форму веретена. Ст. Чек. Алăк патĕнче тăпса çапнă янахпа çумлăн ларакан çынна: „Мĕн тума алăк тăпсинче ларан? тепелелле ирт“, теççĕ. (Алăк тăпси патĕнче ларат, i. q. алăк патĕнче ларат). Человеку, который сидит у двери, подле того косяка, в который вбиты кочета, говорят: „Что ты сидишь у двери? проходи вперед“. Сирах, 13. Санăн уру унăн алăк тăпсине якаттăр. „И пусть нога твоя истирает пороги дверей его“. Сред. Юм. Алăк янаххи çõмне петле çапакан вырна (i. q. вырăна) алăк тăпси теççĕ. То место, где в косяк вбивают кочета („петли“!), называется алăк тăпси. Орау. Алăк тăпсине тасатмалла. Надо почистить между дверью и косяком (напр., намерзший лед). Альш. Аллене алăк тăпсине (или: тăпсипе) хĕстернĕ. Прижал руку между дверью и косяком (на который навешена дверь). Ib. Алăк тăпсине персе салатнă. Ударил и нарушил прикрепление полотна двери к косяку (так толкует Г. Тимофеев). Ib. Алăка пырса тапрăм та, алăк тăпсинчен тухса кайрĕ. Я подошел, пнул ногою, и дверь сорвалась с прикрепления (или: выскочнл кочет). Ib. Алăк тăпси тутарса килтĕм. Я велел сделать и принес с собою дверные кочета (или: кочет). Ib. Алăка тăпса çине лартрăмăр. Мы навесилн дверь на кочета. КС. Алăк тăпсинчен тухнă. Дверь выскочила из своих гнезд (о старинной двери). Альш. Алăк тăпси шăнат. Пятка у двери замерзает. Ст. Чек. Алăкăн икĕ енче икĕ алăк янахĕ. Пĕрин çумĕнче алăк тăпси çапнă. По обеим сторонам двери — два косяка; в один из них вбиты кочета. Л. Кошк. Алăк тăпсинче ларат. Сидит на пороге, около дверной пятки. Череп. Алăк тăпсине тăрат. Поставь около дверной пятки (напр., веник)