Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

лăнчă

слабо, не туго
свободно
тилхепене лăнчă яр — отпустить вожжи

лăнчă-ланчă

1. подр. —
об ослаблении, обвисании, напр. веревки

лăнчă-ланчă

2.
слабый, не тугой, свободный, обвисший

лăнчă-ланчă

слабо, не туго, свободно
лăнчă-ланчă вĕрен — 1) слабо натянутая веревка 2) плохо свитая веревка

лăнчă-ланчă

3.
расшатанный, разбитый, плохо сколоченный
лăнчă-ланчă сĕтел — расшатанный стол

лăнч-ланч

то же, что лăнчă-ланчă 1.

лĕнчĕ-ленчĕ

то же, что лăнчă-ланчă

яр

I.

1.
пускать, выпускать, упускать
перестать держать
алăран яр — выпустить из рук
тилхепене лăнчă яр — отпустить, ослабить вожжи
яр алла! — пусти мою руку!
вăл витрене çăла янă — он упустил ведро в колодец

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хир

(_хи_р), приподнимать рычагом, гнуть, разгибать, выдергивать с корнем. См. хаяр. КС. Тункатана рычакпа хирсе кăларчĕç. Капк. Качака сиксе тухрĕ те, рычак йăтнă хăй, хирет кăна, пичкесене ураран рычакпа яра пуçларĕ. Ала 55. Кĕлетĕн пĕр кĕтессине хирсе йăтрĕç çын кĕмелĕх. Кан. Тимĕр лумпа хирсе 250 хăма кăларчĕç (изо льда). Ib. Эпĕр сан çекрет арчуна шĕшлĕпе хирсе уçрăмăр. Çĕнтерчĕ 35. Малтан хăрах хăлхине эмеле ярĕклĕн яртараççĕ, кайран, ыраттарма пуçласан, çыхса пăрахмасăр, çăварне шĕшлĕпе хирмесĕр ĕç те тухмасть. || Срубать или срывать. Альш. Миккул шĕшкĕ каснă чухне шĕшке хирет кăна. Ib. Ачасем вĕт шĕшкĕсене алăпалан хирчĕç кăна (ломали). Сред. Юм. Такам пахчинчен хирсе тохнă ĕнтĕ кô олмана ăсĕм, хăйсĕн пахча çôк ĕнтĕ кăсĕн. КС. Паян вăрманта пушăта хирнĕ вăсам (много нарубили, без счета). Шинер-п. Пӳртӳм хăмисене пуртăсемпе хирсе тăкрăç. Хурамал. Йывăçа нумай кассассăн, хирсе тăкнă, теççĕ. || Натягивать Изамб. Т. Вĕрен лăнчă пулсан, ăна хиреççĕ (натягивают). Ст. Чек. Хивсене пăрт-йывăççипе хиреççĕ (пăраççĕ). || Вертеть. N. Ан хир. Не верти. || В. Олг. Патакпа хирсе кăлар (выгнать побоями). || Бить, разбиваться. Кама 21. Эсĕ çапла вĕт. Санран сиен тумасăр пулать-и. Сан аллусем çын аллисем пек мар вĕт. Хиретĕн вара чашăк-çăпалана. || Истреблять. Изванк. Таках выльăхсене хирсе пурăнать (мур). Ст. Яха-к. Маçилке каларĕ (погадав): вăт ĕнтĕ вăл чӳк сиксе тухрĕ, анчах сирĕн куçăра те курнат, темĕн, вăл епле сире хăвăра выльăх-чĕрлĕхĕрĕ мĕнпех хирсе тăрат (губит). (Туй тавраш тасаттарни). Ib. Эсĕ выльăх-чĕрлĕхе те хирсе ан тăк, çултан çула хутшăнтарса пыр. Не истребляй скота, но приумножай его с года на год. (Из моленья). Истор. Азияра çавăн чух пĕр Тамерлан ятлă хан пур халăхсене хирсе тухнă. КС. Кăçал мур лашасене хирсе карĕ (истребил). Баран. 110. Е вĕсене чир килсе хирсе тухать, е тата усал çанталăкпа пĕтеççĕ (погибают). N. Мур хирĕшшĕ! || Разрушать. Сĕт-к. Хватлă çомăр çуса Мочкаш çинчи, Выл çинчи армансене йăлт хирсе кайнă (армансем татса кайнă). || Пробирать, бранить. N. Хăшĕ-пĕрисем халĕ те ачисене тертлентерсе пĕтереççĕ, ĕçсе килсен хиреççĕ анчах. N. Сăмсуна тасатаймастăн, тесе хирет хайхи ачана. N. Тапратрĕ вăл ачасене хирмешкĕн. || Усиленно работать. || Сред. Юм. Эс туса хирен пôль ĕнтĕ тăта, эп тăваймарăм ĕнтĕ... (с иронией. Смысл: где тебе сделать). Ib. Хирет ĕнтĕ ô. Ну уж он сделает! (Говорят иронически о человеке, не могущем сделать). Ib. Эпир пĕрре иксĕмĕр калемпĕре кайрăмăр та ôнпа, хирет вит ôхмах калĕмпĕре, эп ик çых татнă çĕре виçшер, тватшар çых татать. N. Вăкăр пек (вăпăр пек, вупăр пек) хирет. Усиленно работает. Якейк. Вăсам тырра хиреççĕ анчах. Альш. Темĕн чухлĕ хир хирсе пăрахнă (большое количество поля сжали). Ир. сывл. 34. Килех, илех çавуна, хирсе тăках çаранна.

кару

(кару), тугой, натянутый. Изамб. Т., Альш. † Тăваткăл минтер темĕнтен (вар. темĕншĕн) хăпармаст, те пичĕсем каруран (= тăвăртан). Н. Карм. Питĕ кару. Очень круто натянуто. Ib. Питĕ кару тăрать. КС. Авăн аштарнă чухне лашасене: кару! тесе, кăшкăраççĕ (чтобы они натянули веревки). Орау. Авăн аштарнă чухне вĕрене лăнчă (слабо) ярса çавăрнсан: кару! тиççĕ. Ст. Чек. Кару исе ан пыр, туртăнат вăл (пире кумнă чуне калаççĕ). Не очень-то натягивай нитки: они и после натянутся. СПВВ. МА. Кару килет — йăвăр килет. См. Рааs. 59.

ланчăлă

ланчăллă (ланџ̌ы̆лы̆, ланџ̌ы̆ллы̆), свисающий лохмотьями (про истрепанный край одежды). Хорачка. Ланчăлă — пĕр хошши çĕтĕк, тепри (_тэ_бри) питĕ. (Отгадка — дерево). Ку ытла та ланчăллă сăхман тăхăнса янă. Ср. лăнчă-ланчă.

лăнчă

(лы̆нζ’ы̆), слабкий, нетуго натянутый. Изамб. Т. Тилкепĕне лăнчă яр. Ослабь вожжи. Городище. Кантăра лăнчă пулчĕ. Веревка ослабла (не сразу). См. лаш, лăш. Ст. Чек. Лăнчă килет. Сред. Юм. Вĕрене пит тôртса ан тăр, лăнчăрах яр.

лăнчă-ланчă

(-лан’џ̌ы̆), подр. слабкостй, нетугости. В. Олг. Лăнчă-ланчă пырат.

лăнчăк-ланчăк

(лы̆н’џ̌ы̆к-лан’џ̌ы̆к), то же, что лăнчă-ланчă, лăнч-ланч. N. Лăнчăк-ланчăк тумтир.

лăнччи-лонччи

(-лон’ч’ч’и), подр. мотающемуся (напр., упряжи). Шибач. Лăнччи-лонччи туса пырать (если слабо запряжена). См. лăç-лаç, лăнчă-ланчă.

лăç-лаç

(лы̆с’-лас’), подр. широким движениям болтающегося предмета. Пшкрт. Лăç-лаç çапкаланса пырат пӳкки. У др. лăнч-ланч, лăнчă-ланчă. См. лăнччи-лонччи. || О спешной стирке. Хурамал. Кĕпе çума çырмана анчĕ те, кĕписене лăç-лаç тутаркаларĕ те, тавăрăнса кайрĕ (= кăшт кăна çукаларĕ, постирала кое-как). См. лăч-лач.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

слабый

прил. 1. вăйсăр, хавшак; слабые мускулы вăйсăр мускулсем; слабые глаза хавшак куç; 2. (лишённый стойкости) тĕрексĕр, халсăр, çемçешке; слабый человек çемçешке çын; 3. (плохо вооружённый) вăйсăр, хавшак; слабая армия вăйсăр çар; 4. (не обладающий сильной властью) вăйсăр, хавшак; слабое государство вăйсăр патшалăх; 5. (незначительный по своему действию) начар, вăйсăр; кунĕ, шĕвĕ; слабый ток вăйсăр ток; слабое лекарство кунĕ эмел; слабый чай шĕвĕ чей; 6. (небольшой по силе) вăйсăр; палăри-палăрми; слабый свет вăйсăр çутă; слабый ветер вăштăр çил; 7. (незначительный, недостаточный) начар, çителĕксĕр, вăйсăр; слабая дисциплина начар дисциплина; 8. (плохо знающий) начар, япăх; слабый класс начар класс; 9. на кого-то, до кого-чего, к кому-чему, разг. (имеющий пристрастие) чăтăмсăр, туртăнакан, юратакан; слабый на вино эрех енне туртăнакан; 10. (не тугой) пуша, лăнчă, ленчешке; подпруга слаба хырăмсалăх пушă; 11. спец. (не твёрдый) çемçе, йăмшак; слабый грунт çемçе тăпра; ◇ слабый пол хĕрарăмсем; слабая сторона, слабое место çитменлĕх, начар ен; слабый на язык чĕлхи чараксăр; слабая струна (или струнка) кăмăл екки.

Çавăн пекех пăхăр: