Шырав: пайăрка

(ташлама), круглый ломоть. Хурамал. Çăккăр ташлами = çăккăра иккĕмĕш каснă чĕлĕ. Чертаг. Ташлама (или: çаврака чĕлĕ). Городище Б. Ташлама — следующий за горбушкой ломоть хлеба. КС. Ташлама, çур пашалу, ломоть хлеба во весь каравай. || Назв. обряда. КС. Тырă пĕтерсессĕн, кайранхи ана çине пĕр пайăрка вырмасăр хăвараççĕ; çав пайăркана тăпăлтарса кăлараççĕ те, вара çавăнпала çăккăр ташламине чăркаса, турра кĕл-туса çĕре пытараççĕ. (Стар. обряд). N. Ташламана чӳклеме хыçĕнчен тăваççĕ; ăна çав чӳклеме пекех тăваççĕ. Хуçисене курка тыттараççĕ, мĕн пур пӳртри çынсем пуççапма лараççĕ. Вĕсем куркине сăрапа тытса лараççĕ, ун чухне ак епле каласа кĕл-тăваççĕ. Унăн кĕлли çапла: турăпа патшан сывлăхне асăнса ĕçетпĕр. Çарăк мар, арăк мар, кулмалла мар, тутана шăлмалла мар, кĕрекерен çӳле çĕклемеле мар; кулакана, тутине шăлакана, кĕрекерен çӳле çĕклекене çиччĕ те пилĕк чашкă сăра ĕçтермеле. Т. IV, 39. Хуçа: ятлă курка ярас, тесе калат; çитни пулĕ, çитменни пулĕ, тет; çак куркапа çитерес тесе калас, тет, хуçа; тав сире, ташлама юманкассисем, илтĕрĕр-е, илтмерĕр-е? — Илтĕрĕмĕр, хапăл кĕтни çав пирĕн. Хуçа: ятлă курка ячĕ, хурăнкассисем, тав сире, илтĕрĕр-е, илтмерĕр-е? — Илтĕрĕмĕр, хапăл кĕтни çавă пирĕн. Тав сана ташлама: çӳлте турă, çĕрте патша, ут туртайми урпа, ал çĕклейми хăмла, ĕçекен путене, ĕçейменни карăш. Ытах ĕçсе ярайманни савнинчен уйăрăлтăр. Ib. 48. Тав сана, турăпа патша ташлами, çара çунана хурамаличчен хурамаламасăрах пултăр, куян урине кăшăлличчен кăшăлламасăрах пултăр. Ака тавра аки, çаран тавра çави, ут туртайми урпа, ар çĕклейми хăмла, турат куçĕ куркипе, тумла шывĕ сăрипе пур тăвана кăмăллă тăвас, тесе, калатăп. (Чӳксем чӳкленĕ чух калакан сăмахсем). || Встреч. в соединении: Торкан-Ташлама, половина чув. околодка дер. Чашлама, прихода с. Аттикова. Золотн. 274.

пайăрка

(паjы̆рга), пучок. N. † Ах аккаçăм, аккаçăм, пĕр пайăрка йĕтĕнтен кĕрӳ кĕпи кăларчĕ. Хурамал. Пĕр пайăрка çӳç тăпăлтарса кăлартăм (вырвал). СЧЧ. Чашки айне утă пайăрки хучĕçĕ, сĕтел айне те пăртак пăрахрĕçĕ (во время моленья ирих'у).

пайăркка

(паjы̆ркка), то же, что пайăрка. Пшкрт. Сӳс пайăркки ортăнса тăрат (свесились). Ib. Пĕр пайăркка сӳсме тортса кăлартăм. Изамб. Т. Пĕр пайăркка (клочок) утă ӳкĕрĕ. || Лучи солнца. Уганд. Анакан хĕвел çутин пайăрккисем чӳречерен пӳлĕме кĕрсе çутатса тăчĕç (освещали).

паþка

(пар'га), клок. М. Етмени. См. пайăрка. Курм. Паþка, прядь.

ашăк

(ажы̆к), ita appellantur mattae viliores, quae ex tiliae philyris connectuntur, рогожа, состоящая из отдельных прядей (пайăрка), связанных мочалом (Череп.), или, подругому объяснению, «род цыновки, не тканой, а вязаной, как соломенные маты» Торх., Ходар., Шибач., Пшкрт., Н. Карм.. V. Хап. Ч. П. Айĕсене ашăк сарăпăр. Мы постелем под них рогожки. Упа. † Арпалăхра ашăк çыхса ларакан, пирĕн йысна мар-ши çав? Не наш ли это зять сидит в мякиннице и вяжет рогожки? Календ. 1906. Аякка илсе каймалла пулсан малтан йывăç тымарне навуслă шĕвĕ тăм çине чиксе кăларас пулать, унтан, ашăкпа (рогожаба, чинавккапа) чăркаса, паярки-пайăркапе çыхас пулать. Если нужно далеко везти (яблоню), то следует корень ее обмакнуть в жидкую глину с навозом, а потом обернуть в рогожу и, кладя деревца пучками, завязать. А. П. Прокоп. † Ай-ай сивĕ пулчĕ-ĕçке! Мĕшĕн ашăка илмерĕм? Ашăк та пурччĕ, кĕрĕк те пурччĕ, ампар уççи аппараччĕ. Как стало холодно! Почему я не взял рогожи? И рогожа была, и шуба была, да ключ был у старшей сестры. Ала 106°. Сăрă чăххи ăста? — Хорчка тытнă. — Хорчки ăста? — Лама кайнă. — Мĕн ĕçпе? — Ашăк çона-çиттипа. Где серая курица? — Ястреб поймал. А ястреб где? — На посиделки ушел. — С каким делом? — С рогожкой для саней. || Matta melioris notae opere textorio confecta. Тканая рогожа. К.-Кушки. КС. Ашăка тертеççĕ. Рогожу ткут. || Tegumentum equi. Попона для лошади. Зап. ВНО., Янгорч. Paas. 8. Ашăк, von Lindenbast gewebte Pferdedecke, торпище. || Reticuli genus e tiliae philyris confecti, quo fenum portari solet. Также род сетки из мочала, в которой носят сено. Янгорч. || Huic simile est, quod ad eundem usum e linteo conficitur, annexis utrinque funiculis, quibus constringi possit. Нечто в роде платка из холста или рогожи, куда кладут на дорогу сено. На двух концах его — веревка.

ана-тĕвви

(т̚э̆_вви), i. q. ана пайĕ. Д. Тайба, Симб. у. Ана тĕвви. Тырă вырса пĕтерсен юлашки ана çинче пĕр пайăрка касса илмесер хăвараççĕ. Çав пайăркана пĕтерсе хĕвеле май çавăрса çыхаççĕ. Ăна „ана пăйĕ хăварас“ теççĕ. Унтан ларса çапла сăмах калаççĕ: „Ана вăйма (те вăйна) пар, пилĕкме-çурăма кантар, пӳлме тулли тыррăна пар“, теççĕ. Ларма юнашартарах кирлĕ: тепĕр çул тырă çăрарах пулать, тет. Загонный узел. Когда окончат жатву, то на последнем загоне оставляют гореть несжатых колосьев. Эту горсть колосьев скручивают (в виде жгута) и завязывают узлом так, чтобы заворот (петля) узла был сделан посолонь (по солнцу; так и в Ст. Чек.). Это называется „оставить часть на долю загона“. Потом садятся и говорят следующее: „Загон! дай мне мою силу (а может быть, и твою) [этим примечанием в скобках записыватель указывает на то, что он не помнит точно этого места молитвы], успокой мою спину и поясницу, дай (нам) полные закрома твоего хлеба.“ Садиться нужно потеснее, тогда на будущий год, говорят, будет гуще хлеб.

каснă-лартнă

точь-в-точь. Дик. леб. 43. Елиса çумĕнче пĕр пайăрка вĕлтĕрен выртнă, вăл каснă-лартнă тĕлĕкре хăй тин курнă пеккиех пулнă. N. Каснă-лартнă кăркка аçи. N. Хĕрĕсем каснăлартнă пĕр пек, пĕринчен-пĕрне уйăраймăн та. N. Çав Ванюк каснă-лартнă ашшех çав (вылитый отец).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

клок

сущ.муж., множ. клочья и клоки
1. пайăрка, тăлăм; клок шерсти çăм пайăрки, тăлăм
2. татăк, татăк-кĕсĕк; одежда разорвана в клочья тумтире татăк-кĕсĕк тунă

луч

сущ.муж.
пайăрка; лучи солнца хĕвел пайăркисем; рентгеновские лучи рентген пайăркисем ♦ луч надежды шанчăк палли

прядь

сущ.жен.
пайăрка; прядь волос çӳç пайăркисем

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

чуб

чуб (хырнă хыççăн пуç тӳпине хăваракан пайăрка çӳç).

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

завитушка

ж. разг. çӳç кăтри, кăтра пайăрка; çаврашка.

клок

м. (мн. клочья) 1. пайăрка; тăлăм; клок волос çӳç пайăрки; клок шерсти тăлăм; 2. (отдельный кусок) татăк; разорвать в клочья татăкăн-татăкăн çурса тăк; 3. (отдельный комок) чăмакка; клоками валится снег юр чăмаккан-чăмаккан лаплатса ӳкет; 4. (о небольшой части чего-л.) татăк, саплăк (çĕр).

клочок

м. 1. пайăрка; татăк; разорвать в клочки татăкăн-татăкăн çĕтсе тăк; клочок бумаги хут татăкĕ; 2. (небольшой участок) лаптăк, татăк; клочок земли пĕр татăк çĕр.

луч

м. 1. пайăрка (çуттăн); лучи солнца хĕвел пайăркисем; 2. перен. çутă палăрăм, палăрни; луч надежды шанăç çутти; 3. мн. лучи физ. пайăркасем; космические лучи космос пайăркисем; рентгеновские лучи рентген пайăркисем.

лучевой

прил. в разн. внач. пайăрка ⸗ĕ [⸗и], пайăркаллă; лучевая энергия пайăрка энергийĕ; лучевая кость анат. хул шăмми; лучевая болезнь пайăрка чирĕ, радиаци чирĕ.

лучеиспускание

с. физ. пайăрка кăларни.

лучеобразный

прил. пайăрка евĕрлĕ, пайăркаллă.

лучепреломление

с. физ. пайăрка хуçăлни; двойное лучепреломление пайăрка икĕ хут хуçăлни.

лучистый

прил. 1. пайăркаллă, пайăрка яракан; лучистый свет месяца уйăхăн пайăркаллă çути; 2. перен. (о главах) ялтăра, çутă; 3. (расходящийся лучами) пайăркаллă, сапаланчăк; 4. фив. пайăрка ⸗ĕ [⸗и]; лучистая теплота пайăрка ăшши; лучистая энергия пайăрка энергийĕ.

облучиться

сов. çутă йышăн, пайăрка йышăн.

прядь

ж. пайăрка, тал; прядь волос çӳç пай арки; разделяться на пряди пайăркалан; прядями пайăркан.

пук

м. сĕвĕм, ывăç, пайăрка, çыхă, тăлăм; пук мочалы курăс сĕвĕмĕ; пук соломы пĕр ывăç улăм; пук волос пĕр тăлăм çӳç.

пучок

м. 1. пайăрка, çупкăм, çурăм, çыхă, тăплăм, сĕвем; пучок кудели сӳс çурăмĕ; пучок мочалы пĕр сĕвем курăс; пучок травы пĕр тăплăм курăк; 2. пайăрка; пучок света çутă пайăрки.

сноп

м. 1. кĕлте; 2. чего (охапка) кĕлте, тĕрке, çĕклем; 3. перен. (поток лучей, искр, пламени и т. п.) кĕлте, пайăрка; сноп солнечных лучей хĕвел пайăрки.

струя

ж. 1. (узкий поток воды) юхă, юхăм, йăр-йăр юхса тăни; 2. перен. (узкий поток воздуха, света и т. п.) вăркăш, пайăрка, юпа, юхă; струя воздуха сывлăш вăркăшĕ; струя света çутă пайăрки; струя дыма тĕтĕм юпи; струя песка хăйăр юххи; 3. перен. (направление) сывлăш, вăркăш; влить свежую струю в работу ĕçе çĕнĕ сывлăш кĕрт.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

аура

ç.с. 1. Парапсихол. Чĕрĕ чунăн ӳт-пĕвне хупăрласа тăракан, вышкайсăр сисĕмлисем (экстрасенссем) кăна куракан çутă пайăрка сийĕ; биоуй (туп.). Çын аури, тепĕр майлă каласан, биоуйĕ (е кĕлетке тавра тытăнса тăракан куçа курăнман мĕлке) тăрăх диагноз лартма пулать. Х-р, 27.06.1992, 3 с. Иисус Христосăн аури сарă тĕслĕ пулнă. Я-в, 1995, 9 /, 105 с. Экран çинче вăл [хĕрача] çĕр çывăхĕнчи орбитăра ĕçлекен çынсен аурине курма пултарнă. ÇХ-рĕ, 15.12.1999, 4 с. Аура çирĕп, вăйлă пулсан сире нимĕнле хура вăй та, нимĕнле тухату та çĕнтереймĕ. С-х, 2000, 27 /, 3 с. — аурăн асамлă çути (Я-в, 1995, 10 /, 42 с.). 2. Куçăм. Этем, чĕрчун е япала хăй таврашĕнчи çынсене кӳрекен витĕм. Тен, эпĕ те такамшăн Турă... Ырсунăм кăмăлĕ — аура. Л.Федорова //Я-в, 1991, 4 /, 7 с. Вера Кузьминичнăна çур ĕмĕр ытла [театрти] çак аура витĕм кӳрсе тăрать (ХК, 1998, 37 /, 15 с.). Пирĕн Таньăсене тата темле «аура» текенни пĕрешкеллетет ахăр. ÇХ, 1999, 3 /, 4 с. 3. Куçăм. Пĕр-пĕр пулăмпа çыхăннă лару-тăру, ĕç-пуç. Наци философийĕ, пурнăç аури ... авалхи тĕнре мĕн тери уçăмлă палăрать. Х-р, 17.12.1992, 3 с. Хăйне евĕрлĕ аура хуçаланать. Х-р, 25.12.1997, 4 с. Вăл [тĕп режиссер] артистсем сцена çинче хумханнине, ... залра хăйне майлă «аура» пулнине лайăх туйса илнĕ. Х-р, 13.04.2001, 2 с.

Çавăн пекех пăхăр:

Пайăм пайăн пайăн-пайăн пайăр « пайăрка » пайăркала пайăркалан пайăркаллă пайăркан-пайăркан пайăрки-пайăркипе