Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

ансăр

узко, нешироко, тесно
ансăр пӳлĕм — тесная комната
ансăр ретлĕ сеялка — узкорядная сеялка
ансăр плĕнкăллă киноаппарат — узкопленочный киноаппарат
ансăр кас — резать узко, узкими полосками
ку урам питĕ ансăр — эта улица очень узкая

ретлĕ

разг.

ретлĕ

разг.

1.
приличный, добропорядочный

ретлĕ

прилично
ретлĕ çын — добропорядочный человек
ретлĕ пул — вести себя прилично

ретлĕ

2.
как следует
хорошенько, толком
унта ретлĕ канма та çук — там и не отдохнешь как следует

ретлĕн

то же, что ретлĕ 2.
ретлĕн курса та юлаймарăм — я и не разглядел толком

сарлака

широко
сарлака ал тупанĕ — широкая ладонь
сарлака хулпуççиллĕ — широкоплечий
сарлака питлĕ çын — широколицый человек
сарлака акранлă фильм — широкоэкранный фильм
сарлака ретлĕ сеялка — широкорядная сеялка
юханшыв сарлака сарăлнă — река разлилась широко

сеялка

сеялка
ансăр ретлĕ сеялка — узкорядная сеялка
тĕштырă сеялки — зерновая сеялка
трактор сеялки — тракторная сеялка
утлă сеялка — конная сеялка
сеялка агрегачĕ — сеялочный агрегат
виçĕ сеялкăпа ак — сеять сцепом трех сеялок

тальянккă

тальянка (гармонь)
пĕр ретлĕ тальянккă — тальянка-однорядка

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

ретлĕ

порядочный, порядочно. КС. Сунчел. † Унпа ретлĕ çын пулатпăр. || Как следует. N. Яхути ретлĕ çимен те, ялан хыçалалла хăмăшлăха ытнă. N. Вăл лайăхрах, ретлĕрех тăвать.

алтчăра

(Альш., Изамб. Т. , СТИК. алζ’ы̆ра, ubi л durum est: apud eeteros muitos, ал’ζ’ы̆ра, ал’џ̌ы̆ра), praestringi, turbidum fieri (de acie ocufurum dicitur), ослепляться (ярким светом, яркими красками), прийти в такое состояние, когда все рябат, и когда перестаешь асно различать предметы; мутнеть (о глазах). Ст. Чек. Куç алчăрат (ал’ζ’ы̆рат) = куç саланат (нимĕне те ретлĕ курмас), т. е. глаза разбегаются и ничего не могут разглядеть. СТИК. Ку тавар çине пăхсан куç алчăрат. Если смотреть на эту материю, то глаза разбегаются и не могут сразу рельефно видеть предметы. Ib. Куç алчăраса кайнă. Глаза разбежались. Альш. Аякри япалана пăхрăм-пăхрăм та, куç алчăраса кайрĕ. Я долго смотрел на отдаленный предмет, и у меня зарябило в глазах (стало трудно смотреть). Изамб. Т. Пĕр-пĕр япала çине тилмĕрсе пăхсассăн куç алчăраса каят. Если пристально смотреть на что-либо, то начинает рябать в глазах. Баранов. 55. Тарасăн куçĕ-пуçĕ алчăраса вăл минкĕресе кайнă. У Тараса помутилось в глазах, и он обеспамятел. Ал. цвет. 9. Çакăн пек тĕлĕнмелле япаласенчен хуçан куçĕ алчăрасах кайнă. От таких диковинок у купца в глазах зарябило. Н. Карм. Куç алчăрарĕ: хĕвел çине нумай пăхма хал çук, куç алчăраса каять. В глазах зарябило: нельзя долго смотреть на солнце, так как свет его ослепителен для глаз. || О сохр. зд. Вĕсем салхуланаççĕ, тĕлерсе пуçне усса тăракан пулаççĕ, куçĕ-пуçĕ алчăраса каять. Они (животные) становятся скучными и сонными, опускают голову книзу, глаза у них делаются мутными и теряют всякое выражение.

юлташ-палташ

общее назв. товарищ. Хыпар № 4, 1906. Çапла пурăнăç-парăнăç, çемье тĕлĕшĕ, ял ăнĕ, юлташ-палташ речĕ, тĕн йĕркипе патшалăх йĕркине тата ыттинчен ытла çĕр ĕç йĕркисене пурне те тĕплĕ, ретлĕ тӳрлетĕ-ччĕç.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

тактичный

прил. (син. обходительный), тактично нареч.
этеплĕ, пахматлă, йĕркеллĕ, ретлĕ; тактично вести себя йĕркеллĕ пул
сущ.муж. (син. дар, одарённость)
пултарулăх, талант; талант писателя çырăвçă пултарулăхĕ

человек

сущ.муж.
çын, этем; первобытный человек сĕм авăлхи этем; образованный человек вĕреннĕ çын; пять человек пилĕк çын; духовный мир человека этемĕн чун хавалĕ; речь идёт о двух человеках калаçу икĕ çын çинчен пырать ♦ Будь человеком! Этем ретлĕ пул ĕнтĕ!

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

толком

разг. уçăмлă, ăнланмалла, йĕркелле, ретлĕ, тĕплĕ, тулăклă (каласа пар).

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

благонравный

прил. йĕркеллĕ, этеплĕ, чипер, ретлĕ.

порядок

м. 1. йĕрке, йĕркелĕх, тирпей, ĕрет, тăрлав; следить за порядком йĕркелĕхе асăрха; приводить книги в порядок кĕнекесене майла; наводить порядок во дворе картишне тирпейле; нарушать порядок йĕркене пăс; навести порядок тирпей кӳр; 2. чего (общественное устройство, строй, обычай) йĕрке, йăла; порядок жизни пурнăç йĕрки; крепостные порядки крепостла йĕрке; 3. (последовательность чего-л.) йĕрке, ĕрет, черет; алфавитный порядок алфавит йĕрки; сосчитать по порядку ĕретрен шутласа тух; рассказывать по порядку йĕркипе каласа пар; в порядке очереди черетпе; 4. (способ, метод, правила) йĕрке; порядок голосования сасăламалли йĕрке; обрядовый порядок вере; брать в принудительном порядке вăйпа ил; 5. обычно в род. п. с определением карт, шай, мĕнлелĕх; явления одного порядка пĕр картри япаласем; 6. (военное построение) йĕрке; строевой порядок строй йĕрки; 7. обл. (одна сторона улицы) йĕрке, рет, ен; улица в два порядка икĕ ретлĕ урам; ◇ в административном порядке администраци йĕркипе; призвать к порядку йĕркене кĕрт; в порядке йĕркеллĕ, йĕркеллех; в порядке вещей çапла пулмалла та; для порядка 1) (для его поддержания) йĕрке тытма, йĕркешĕн; 2) (для соблюдения правил) йăлишĕн, йĕркишĕн, ячĕшĕн; своим порядком хăй майĕпе (е йĕркипе).

сеялка

ж. с.-х. сеялка; рядовая сеялка ретлĕ сеялка; квадратно-гнездовая сеялка тăваткал тĕмлĕ сеялка.

толком

нареч. разг. йĕркеллĕ, уçăмлă, ăнланмалла, ретлĕ, йӳнлĕ; скажи толком, что тебе нужно сана мĕн кирлĕ, йĕркеллĕ кала.

широкорядный

прил. сарлака (е анлă) касăллă, сарлака (е анлă) ретлĕ; широкорядная сеялка анлă ретлĕ сеялка.

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Чĕрене хускат

Чĕрене [чуна] хускат лишать / лишить покоя кого, расстраивать / расстроить кого, будоражить / взбудоражить кого.
Ваçлей Иванч калаçнăçемĕн ик ретлĕ çĕнĕ купăсне тăсса ярсан, хаваслă çемĕ каллех хускатрĕ чĕрене. Ю. Семенов. Çамрăксен юрри ватă чĕресене те хускатса ячĕ. Хумма Ç. А. Артемьев халăх чĕрине чăн-чăннипех тивекен ыйтусене хускатать. М. Сироткин. Чунне хускатайман тăван уй-хирĕ... Я. Ухсай. Сасси уçаччĕ [Ахметăн], — калаçнă чух хăлхана кăтăклатчĕ, чуна хускататчĕ. В. Васильев-Уçăм.

Чуна витер

Чуна [чун-чĕрене, чĕрене, чĕре варне] витер брать [хватать] за душу [за сердце].
Купăсĕ унăн виçĕ ретлĕ, Чĕрене çав витерет. А. Афанасьев. Тоньăшăн ку чуна витермеллех репетици пулчĕ. А. Ĕçхĕл. Чапаев хăшпĕр чух сассине хуллен кăларсах чун-чĕрене хытă витеретчĕ. В. Паймен. Мĕнпур аслă йăлăм çийĕн янăрать авалхи чăваш юрри, чĕрене ситерет, чуна хускатать. А. Ĕçхĕл. Çак çыннăн сăмахĕ чĕре варне витерчĕ. Туратсем çинче унта Ункă-ункă пулнă та Çĕленсем мĕнпур çĕрте Çакăнса тăраççĕ те Чашкăраççĕ — сехремет Чуна витĕр витерет. Я. Ухсай.

Çавăн пекех пăхăр: