Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

йăштай

то же, что яштак

пӳ-силлĕ

то же, что пӳллĕ
яштак пӳ-силлĕ хĕр — стройная девушка

салтак

солдатский, воинский
пехота салтакĕ — солдат-пехотинец
совет салтакĕ — советский солдат
сроклă службăри салтак — солдат срочной службы
сроксăр службăри салтак — солдат-сверхсрочник
салтак арăмĕ — солдатка, солдатская жена
салтак вăййи — 1) военное обучение, марширбвка 2) маневры
салтак таврашĕ — собир. солдаты
салтак тумтирĕ — военное обмундирование
салтак хатĕрĕ — амуниция
салтака кай — идти в солдаты, быть призванным
яштак юман кашталăх, яштак ачасем салтаклăх — фольк. стройные дубки идут на слеги, а стройные парни — в солдаты

яштак

(яштака)

стройный, прямой

яштак

стройно, прямо
яштак каччă — стройный парень
хурăнсем питĕ яштак ӳсеççĕ — березки растут стройными

яштака

см. яштак

çава

коса
вырăсла çава — русская коса (разновидность косы)
çава аври — косовище
çава кăпăлĕ — часть косы, прикрепляемая к косовищу
çава тăпси — пятка косы
çава кĕлли — пятка косы
çава савăлĕ — клинышек для закрепления косовища
çава пастарĕ — клинышек для закрепления косовища
çава сăмси — яосок косы
çава тытки — поперечная ручка на косовище
çава çап — точить косу (брусочком)
çава лапаткала — точить косу (брусочком)
çава тупта — отбивать косу
çавапа çул — косить косой
улăхра çава сасси ян та ян каять — на лугу так и звенят косы
яштак юман кутĕнче çава касми курăк пур — фольк. под стройным дубом трава растет так густо, что ее не берет коса

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

салтаклăх

предназначенный в солдаты. Байгул. † Яштак юман кашталăх, яштак ачасĕм салтаклăх.

çил-тăман

снег с ветром, буран. N. Çил-тăман вĕçтерет. М.-Чолл. Çил-тăман пек вĕçтерсе... Шемшер. † Сăрт айĕпе çол турăм, çил-тăман килсе вĕçтерсе карĕ. Ib. Мăн çол хĕрĕнчи яштак хорăн, çил-тăман килсе хоçса карĕ. Шибач. Çил-тăман тапратрĕ (типĕ полсан). Ашшĕ-амăшпе. Ăш çуна пуçласассăн, çынна çил-тăман нимĕн те мар. Бгтр. Уйăх карталансан, çулла çумăр, хĕлле çил-тăман пулать, теççĕ. Изамб. Т. Ун чухне çилĕ-тăманĕ те пулмарĕ. N. Çил-тăманра (в буран). || Свара, ссора. Кан. Анчах ĕç капла пулни кил-хушшинчи (домашнюю) çил-тăмана пушшех çавăрттарса ячĕ.

тирĕк

тополь (так постоянно в переводе пушкинской „Полтавы“). Полтава 6. Яштак çӳллĕ тирĕксем.

тӳрткен

прямой (о ноге). N. Вăрăм яштак пӳ çинче хура çӳçлĕ, тăрăх пуç; тӳрткен сăмсин ик енче ике çутă чакăр куç.

тăмпав

туловище. Сунт. Ăна кирлĕ кăтра пуç, вăр çаврака черкке куç, яштак тăмпав, тур сăмса, тумĕ тăтăр ялкăшса.

хур

хор, обида. Собр. † Вăрмантан вăрмана çӳрерĕмĕр, яштак хулă суйласа. Тытам касам тенĕ чух хуралăç пырса хур турĕ. || Поношение, хула; позор, унижение. N. Çын хурри, людское поношение. Шел. II. 60. Е киле кайса кĕрсе ĕмĕр çын хурри пулса пурăнмалла. Ib. 61. Вĕреннĕ ача чухăн çын ачи пулсан та, чухăн çын хĕрне илсен те хур пулмасть. Юрк. Пирĕн пек çамрăк ачасем пĕр нуша курмасăр хур пулмĕ. Пĕр нуша курнă пулсассăн тăхăр тăшман хурĕ вăл пулмĕ. Никит. Çынсем пурте мантан мăшкăласа кулаççĕ, эсĕ ан мăшкăлах, Макçăм хурри ан тăвах. Альш. † Çĕнĕ кассен хĕрĕсем каччă хурри пулайрĕ. N. † Ухă пек пĕвве ӳстертĕм, çичĕ ют хурри пулайрĕ. N. Манăн çапах çын хурри пулас марччĕ-ха. N. Сана хурлакансенĕн хурри мана тиврĕ. || Жертва. Баран. 123. Тутлă ашне кура, вĕсем (птицы) пăшал хурри пулаççĕ. || Несчастье, беда. Бес. чув. 15. Вăл шухăш, çунман пулсан тахăçанах вырăва (ĕçе) килмелле те, анчах çунни ăна хур турĕ. Альш. Ăна каллах Каша таврашĕ пит хур тăвать, çапла иртес тенĕ çынна нимĕнпе иртме памас, иртме тытăнсан вăл та чуптарать, хыçран пырсан ытла хуллен хăвалать лашине. || Страдания. Ст. Чек. Асăнмасан хур туса пĕтерĕп, тенĕ. || Несчастный (Р). Тайба-Т. Кĕмĕлех те çĕрĕ çырулă куç, хур пулмĕ-ши хур (неснастный?) çын аллинче. || Обидно. Ашшĕ-амăшне. Вăл апла сана хур та-ĕçке. Епле апла тăван хĕре пĕр япаласăрах хăварас пулать?

хурлăх

хорлăх, горе, печаль. ГФФ. † Саркаланма сар кĕрĕк, поçтарса çыхма симĕс пиççи; ят çĕклеме яштак пӳ, хорлăх корма çамрăк поç. (Авалхи юрă). Шуба желтой дубки на то, чтобы разгуливать вольготно, зеленый кушак на то, чтобы опрятно им подпоясаться. Моему стройному стану достались людские покоры, моей молодой голове — печаль и горе. (Из старой песни). Сам. 18. Ак халь урăх: иртрĕ хурлăх. ЧП. Ан хур, тăванçăм, пуçна хурлăха. || Обида, поношение, хула. N. Çын мăшкăлĕ, халăх хурлăхĕ пултăм. || Беда, несчастье, бедствие. N. Сунар. Ак тамаша, эпĕ сана çав тĕрлĕ пысăк хурлăхран (от беды) хăтартăм та, эсĕ мана çиесшĕн тата, тенĕ. Ib. Вăл ача пит ăслă пулнă, пĕчĕклех хурлăхне пĕтерме шухăшланă. Тяптяево. Курпун (конек - горбунок) каланă, тет: „Ан ил ăна (его, т. е. перо), илсен уншăн пит нумай хурлăх курăн“, тенĕ, тет. Баран. 15. Хурлăх кунсем килсе çитсен кама ӳксе пуççапрăн? Вир-ял. Ай аттеçĕм-аннеçĕм, мĕн хурлăхшĕн çуратнă-ши. Никит. † Алкум вĕçĕнче сăрлă юпа, мĕн хурлăхшĕн сăрланнă-ши. Ай аттесем-аннесем, мĕн хурлăхшĕн çуратнă-ши. (Солд. п.). Кан. Ачам-пăчамсемпе хурлăха ан хăвар. N. Хурлăх ятне çуралнă ывăлăр. Юрк. Çын хурлăхне тух (попасть в чужое бедственное положение. КС.). N. Тепĕр çул вăрçсан, питĕ хурлăх пулатĕ. || Гнет, страдание. ÇМ. Çут тĕнчере йăвăр хурлăх кам ытларах тӳснĕ? Ib. Ачаранпах хурлăх чулĕ мăйĕ çине çакнă. N. Кив мăшкăлран, хурлăхран ирĕклĕхе тухрăмăр. Я. У. Вăл çамрăк ĕмĕр пачĕ мана та халăха, çĕре çапçа антарчĕ, пытарчĕ хурлăха. || Мученье. Панклеи. Ĕлĕкреннех есрелĕ килменнипе хорлăх корса порнатпăр эпĕр, теççĕ. || Болезнь. Панклеи. Патша хĕр çичĕ çол хорлăх корса порнать, тем чол ăста чĕртме хăтланса, тем чол амал пĕтереççĕ те, çавах ним осă та полимасть. || Несчастный. С. Дув. † Хурлăханран хура çырла çок, пирĕн пек хурлăхлă çын та çук. || Трудно. КС. Вăл пӳлĕмре пит çырма хурлăх. Ib. Ĕçлеме хурлăх пулнă. N. Кунтан ĕçĕрнесси питĕ хурлăх. Хир-б. Çамрăкла тăна кĕмесен, ватăлçан тăна кĕме питĕ хурлăх. || Тяжело. Бес. чув. Ăна ку япала ытла йывăр пулнă. Ытла шел! Ытла та хурлăх, тенĕ Микулай хăй ăшĕнче.

шурă

шорă, белый. N. Пĕчĕкçеççĕ кушма — шурă кушма, пурте шур путекĕн кăчăкĕ. Толст. 5. Куçли калать: сĕт шурă, хут пек шап-шурă, тет. Суккăрри калать: шурă тĕс апла вăл хут пекех алăра шăлтăртатать-и-мĕн? тет. Зрячий сказал: „Цвет молока такой, как бумага белая“. Слепой спросил: „А что, этот цвет так же шуршит под руками, как бумага?“ Ядр. Ман тантăшсем ялт шурă, епле уйăрлса каям-ши. Ск. и пред. чув. 3. Тимĕр тылă ашĕнче шурă шуйттан ларать, тет. Пазух. 73. Чăлт шурăран тутăр эп кумтартăм. Чув. прим. о пог. З7. Хĕвел шурĕ тухсан, çав кун уяр пулать, малалла та уяр пулать. Если солнце восходит белое, то в этот день будет ясно и вперед будет ясно. N. Çамки çинче шурă пур (вăкăрăн). Н. Якушк. Улачанăн шурри пит çинçе, кам аллисем витĕр тухнă-ши? N. Шорринчен Хвекла саппун тутарнă, ытти япаласене тапратман-халь. Хош-Çырми. Тӳнес марччĕ шорă йор çине. Хорошо бы не свалиться мне на белый снег. НР. Анатран хăпарать шора пăрахот. Снизу идет белый пароход. Хош-Çырми. Икĕ шорă çăмарта пĕçертĕм, хăшĕ сывалассине пĕлмерĕм. Сварил я два яйца, но не знал, которое из них убудет. Ск. и пред. чув. 19. Шурут çырми варринче шурă шăмăсем выртаççĕ. Якейк. Çăмарта шорă тийиса шоратмасăр çияс мар. БАБ. Юрла-юрла ĕçер-е? Юртан шурă пулар-а? Давайте пить и петь песни, и сделаемтесь белее снега. Бугульм. Шурă çĕлĕк шур юр пек, хамăр тăван чунăм пек. N. Шурă юр пусарса тăракан чăрăшсем йăшăл та тумаççĕ. N. Ушкăн-ушкăн шурă пĕлĕт иртет... НР. Апай исе пачĕ шурă тутăр. Мать купила мне белый платочек. Хурамал. Манăн шурă кĕпе пĕрреççĕх, çуса çаксан, шурă юр пекех. У меня единственная белая рубашка; если выстирать ее и повесить, то она как белый снег. А.-п. й. 93. Шурă халат тăхăнса, тухтăр пекех тумланса, сарă чăматан йăтса, тĕрлĕ кĕленче хурса, ĕне хӳрине чиксе, хуллен утать хулана. Хурамал. Ăлăхăттăм çӳлĕ ту çине, çыру çырайăттăм шура чул çине. Взошел бы я на высокую гору и написал бы надпись на белом камне. Ib. Çӳлĕ тусем çинче шурă курнитса. На высокой горе — белая горница. Ib. Шурă иккен куянăн урисем, хĕрлĕ иккен тиллĕн урисем. Оказывается, у зайца ноги белы, у лисицы — красны. N. Ача вилсен (лет до 5—7), тула çăмарта кăларса ывăтатчĕç. Çăмарта пăрахнă чухне те: чунна шурă чăхă ертсе çӳретĕр, тетчĕç. N. Кăвак кăвакарçăн чĕпписем — шурă кăвакарçăн сĕчĕсем, эпир аттепе анне ачисем. Бугульм. Кăвак кăвакарчăн пурте пĕр пек, çуначĕ шурри ăрасна. ЧП. Хĕрсем шуртан шурă кантăр тыллаççĕ. N. Эй, шура аппа, шурă аппа, чӳрече витĕр пăх аппа. ТХКА З0. Оксанă — хура куçлă, шурă ӳтлĕ, сар çӳçлĕ, яштак пĕвлĕ хитре хĕрччĕ те. || Альш. Çута-шурă, светло-белый. Ib. Витĕр шурă, цвет бумаги. Орау. Пĕр шурă чĕреллĕ (бледный) ача туйра вĕлерес пек ташлать. || По-белому (изба). О сохр. здор. Пӳртре хăрăм-тĕтĕм ан пултăр, çавăнпа пӳрте шурă тума кирлĕ (по-белому). Хурамал. Алăкăрсен умĕ улма йывăç, улмисем çукран илемĕ çук; пӳртĕрсемех шурă, саккăр сарă, савнă тăванăр çукран илемĕ çук. У вас на дворе растут яблони, но нет у них красы оттого, что на них нет яблок; изба у вас белая, лавки в ней желтые, но нет у нее красы оттого, что у вас нет милой родни. || В переносном значении. N. Эпĕр шурă тăвасшăн, çынсем хура тăвасшăн. Мы хотим сделать как-нибудь это приличным, а люди стараются сделать это нехорошим. || Честь? N. Сĕтел туртса си парат, питме шурă килĕ-и, тесе. || Снег. С. Айб. Уттарам-шин, чуптарам-шин аслă çулпа шурă пур чухне. || Хлебное вино (водка). Изамб. Т. Сахал пулсан: шуррине пар, тесе, тата ыйтаççĕ.

пӳр

(_пур'), присудить, дать, предопределить, штрафовать (в некот. гов.). СПВВ. Турă пӳрчĕ (дал). Б. Олг. Çапла торă пӳрсе полĕ. Ib. Хам телейпеле торă пӳрсе парчĕ (находка). Хорачка. Сана торă пӳрсе конта çырса çӳремешкĕн. Ib. Çоратнă чоня лепле пӳрсе, çана кормасăр полмаст. Ib. Ана-йĕрен çинче тыра-пола вольăк таптаса пракат, ана пăльовой пырат та, пӳрет. N. Васкани çитермес, тет, пӳрни çитерет, тет. Четыре пути. Турă пӳрсен, эсĕ авлансан, ачу-пăчу пулсан, асту, вĕсене лайăх ăса кӳртме тăрăш. Ст. Чек. Ах, мăнтарăн турри пӳрмерĕ те, атте панă лайăх кăвак ăйăр хапхаран кĕреспе ӳксе вилчĕ. Ib. Ăна çапла пӳрнĕ пулĕ. Такова его судьба. Изамб. Т. Пӳрменнине туртса илеймĕн. Ib. Пĕр-пĕр çын укçа тупсан: укçа ăна пӳрнĕ, теççĕ. Бижб. Пӳрмен çăкăр çăвартан тухса ӳкет, тет, пӳрнĕ çăкăр шăл хайăрса кĕрет, тет. Вил-йăли. Çурта умне, кулник сакки çине вилнĕ çынна пӳрнĕ чĕреспе чашкă лартаççĕ. Вăл чĕреспе чашка вилнĕ çын пытарнă чух хыв-нăранпа тулта тытаççĕ; вĕсене вилнĕ çынна параççĕ: вилнĕ çын савăчĕсем, тесе, урăх çĕре ниăçта тыткаламаççĕ. N. Ан хăрăр: сире вăл укçана аçăр турри пӳрнĕ, сирĕн ĕлĕкхи укçăр манăн алла çитрĕ, тенĕ тарçи. ЧП. Турă пӳрнĕ-çырнă пулсассăн... Ib. Пӳрмен мулсене (несужденые) шыраса. ЧС. Турă пӳрмесен, эсĕ мĕн тума çӳрен (что станешь делать)? N. Вĕсем курнă инкексене никама та курма турă ан пӳртĕр. АПП. † Хăна пӳрнĕ мул тупăнĕ, пӳрмен мулсене шыраса, ылтăн пек пуçна ан çухат. П. Федотов. Çырлах, турă, перекетне-тухăçне пар, ĕçме-çиме пӳр (удостой. Моленье). Ир. Сывл. 12. Пӳрех ĕнтĕ эс мана ирĕклĕхпе сывалма. Альш. Пӳлĕхĕ пӳрсе пулчĕ-ши, хам пĕлмесĕр пулчĕ-ши? Ib. † Турă пӳрсен, çырсан, пăрахмасан, эпир те пулмăпăр-ши çурт пуçĕ? Пазух. Атте-анне çурчĕ ылттăн сăпка, хăш ачине пӳрет те, çав тытать. М. Тув. † Ах, акийăм Тӳми пур, килте ырлăх нумай та, сана çима пӳрмерĕ. Юрк. † Турă çырни-пӳрни пулмасан, çаккăнти сарă хĕр вăл пирĕн. Шибач. Вăл мана торă пак пӳрсе пачĕ (наделил меня). Собр. Çырни-пӳрни пусма вĕçнех килет, теççĕ. (Послов.). Ib. Пӳрмен япала, çăвартан тухса ӳкет, теççĕ. (Послов.). ЧП. Турă çырсан, турă пӳрсен. Т. VI, 2. Пӳрменне пӳрсе пар, пӳрнине çуратса пар. Сир. 77. Мĕн хăйне пӳрнипе çителĕхлĕ тăракан çынпала ĕçлесе тăрăшса пурăнакан çыннăн кунçулĕ савăнăçлă иртет. Ib. 68. Хăй пурлăхне ывăлĕсене пехиллесе (= пӳрсе) хăварнă чухне вăл хĕрĕсене те пай панă. N. Хĕрĕмрен Сарраран ача-пăча курма пӳртĕрччĕ ман. Истор. Ăна патшара нумай ларма пӳрмен. Бес. чув. 5. Анчах унта вĕренсе тухма ăна пӳрмен. Тăв. 51. Ачам, мана та вара ан пăрах. Турă мана ку енчен те пӳрмерĕ, хуть эс те пулин ан пăрах. Баран. 31. Пĕрре этемсем кама мĕнле телей пӳрни çинчен калаçса ларнă. СПВВ. КЕ. Выльăхсене хĕлле кашкăрсем витеренех тытса каять те, ăна пӳрни тесе калаççĕ. ТММ. Пӳрни чӳречене килсе шаккат. Ерк. 12. Сентел тĕсĕ пит-çăмарти, яштак пӳ те тӳрĕ ура — пӳрнĕ хĕре пурнăçра! Янтик. Хама пӳрмен пуль çав, çавăнпа çухалчĕ пуль. Ib. Хамăра пӳрмен пуль çав: хамăра пӳрнĕ пулсан, вăрласа та каймĕччĕç ăна. Альш. † Пӳрни ăçта, пӳ унта; çырни ăçта, пуç унта. (Турă пӳрни). Сред. Юм. Хуна пӳрни таçта та çĕтмес Что тебе определено, то ты все равно получишь. К.-Кушки. Ырлăха пӳрен ырă (назв. духа). Ерк. 7. Мĕн кирлĕ-ши кăна пирĕнтен? Пӳлĕхçĕ, пӳр инкекрен! терĕçĕ.

ракатка

(рагатка), загородка из палок, которые ставятся вертикально. Шорк. СПВВ. Ракатка — чиркӳ карти. Ерк. 67. Ракатка пек халăх йĕри-тавра пуçĕсене сĕнксех пăхаççĕ. IЬ. Е тата çĕр янă хушăрăх, çут çĕрте, автансем авăтсан, тухаççĕ урама ракатка шутлама, çиччĕрен пĕрине кăларса суйлама: камăн тӳрĕ ракатка тухать, çавăн яштак мăшăрĕ пулать... СПВВ. Ракатка — частокол. (Буин.). См. шăтăрнак, тăратма çатан. Шибач. Ракатка, забор. N. † Ракатка авса йăвăç ӳстерсен, хăй илемне хăй кӳрет. Завражн. Ракатка, частокол. || Перила моста. Турх. N. Кĕпер ракаткине тытрĕ те, силлет. N. Кĕпер ракатки, перила моста.

ятăх

неизв. сл. N. Килчĕ пирĕн ачи (сын) яштак каччи. Çапла калать: авланас, тетĕп, тупса парăр мана ятăх хĕр.

яштак

(jаштак), прямой, стройный. СПВВ. ФИ. Пит тӳрĕ ӳснĕ йывăçа, е çынна та, сывă пысăк пулсан: яштак, теççĕ. Полтава 6. Киев хули патĕнче яштак çӳлĕ тирĕксем (= тирексем, тополи) илемленсе ӳсеççĕ. Чертаг. Яштак çитĕнет, растет стройно. Шемшер. † Мăн-çол хĕрĕнчи яштак хорĕн (= хурăнĕ), çил-тăман килсе хоççа карĕ. Пазух. Сарă яштак хĕрсене хамăр çумма лартрăмăр. IЬ. Хитре яштак хĕрсене те çамрăкранах куç курать. IЬ. Яштак юман кашталăх, яштак ача салтаклăх. Синерь. † Яштак юман турталăх, яштак яшă салтаклăх. Бгтр. † Яштак юман тĕнĕллĕх, яштак ача салтаклăх. Синьял. † Яштак пĕвĕм(е) ӳстертĕм чухăн çынăн ывăлĕшĕн. Собр. † Вăрмантан вăрмана çӳрерĕмĕр, яштак хулă суйласа. Юрк. (Ядр). Яштак хĕр. || Вдруг. Пшкрт. Jаштак вады̆лза-ђар'ы̆м. Я вдруг, сразу состарился.

яштака

(jаштага), стройный, прямой и высокий. См. яшта, яштай, яштак. Шел. 127. Яштака, тӳрĕ, хитре ăвăссем (стройные осины). Хорачка. jаштага—_тӧ_р, с'ӳђӓ. Шибач. Ай, яштака (тӳрĕ, хитре) çитĕнсе кайнă! IЬ. Яштака çын = вăрăм, хитре çын. IЬ. Яштака хорăн. Ир. Сывл. 9. Яштака хырсем... шăрантараççĕ хăйсен кĕввине (льют свою мелодию). СПВВ. ТМ. Тӳрĕ пĕр туратсăр вăрăм йăвăççа яштака йăвăç, теççĕ; çӳлĕ çынна та яштака теççĕ. Сорм-Вар. † Яш ĕмĕр яштака, яштах иртсе каймин-ччĕ. А. Турх. (Ăтăр) чиркасран яштакарах. Ч.П. Çӳçĕ те хура, пĕвĕ те яштака. Хурамал. Вăрман варринчи йывăç яштака пулать (= туратсăр пулать те, вăрăм пулать). Ердово. † Çĕмĕрт холли яштака; яштак холли авсассăн та хоçăлмаç, амасассăн та хоçăлмаç. || М. П. Петр. «Яштака ― представительный, величавый».

яштам

(jаштам), то же, что яштак, стройный, прямой, высокий, без недостатков. Якейк. † Яштам йăвăç шор пӳртлĕх, яштам ача салтаклăх (стройный, прямой, высокий, без недостатков) IЬ. Пит яштам ача. Рус. † Яштам çăка шур пӳртлех, яштам ача салтаклăх.

яштан

(описка?), то же, что яштак. N. Яштан хурăн, (молодая) красивая, стройная береза.

яштах

то же, что яштак. СПВВ. Яштах хулă. Ч.П. Яштах хĕрсем, статные девицы.

юри

йори, (jури^ы), нарочно, нарочито. Синьял. † Шурă кăçат тăхăнтăм, юри таптаса хуратрĕç; яштак пĕвĕм ӳстертĕм, юри сăмах кăларчĕç. Юрк. Эпĕ ăна юри хам çумма кăсьене илмерĕм. Н. Тим. † Юри карăм пасара, çичĕ пуслăх йĕп илме. Тогаево. † Юри килтĕмĕр юрлама, ӳлĕм килĕпĕр пуплеме. Макка. 24°. † Юри каласа, атă çĕлетрĕм, уяв кунĕ тăхăнса çӳрес пек. Регули. Вăл йори мана çапрĕ. Изамб. Т. Юри пĕлсе тийĕн (как будто зная), эпир иксĕмĕр те кĕççатă, кĕрĕк тăхăнса тухрăмăр. Чĕр. чун. яп. й.-к. пур. 27. Çак асăннă чĕрĕ чунсен тирĕ тĕсĕсем пурин те, юри тунă пек, çавăнти тăпра тĕслĕ шупка-сарă. Ст. Чек. Юри-ятне = ятарласа. ||Не серьезно, в шутку. Эп-ăна юри çыртăм. 1. Я написал это нарочито (consulto). 2. Я написал это в шутку. Ib. Вăл юри каланă. 1. Он сказал нарочито (consulto). 2. Он сказал в шутку, не серьезно. Килд. Юри-кăна хăтланат. Только так делает.

юштук

(вероятно, чит. jошток), то же, что яштак. В. Байгул., † Юштук юман кашталăх, юштук ачасем салтаклăх. Сала 253°. † Юштук юман кашталăх, юштук ачасем патшалăх.

йăштăк

то же, что яштак. К.-Кушки. † Хура вăрман хуххине суйларăмăр йăштăкне; эпир суйласа, юлашки лартăр тăрри çурăличчен. Сомн.

вулă

ствол. Хыпар № 6, 1906. Вăл йывăçăн темиçе вулли (несколько стволов). Полтава 6. Марьянăн яштак пӳ, яштак тирĕк (= чирек) вуллинчен пур енчен те кая мар. Кан. 1927, № 230. Сатри йăвăç (улмуççи, чие) вуллисене мăкран (от мха) тасатмалла. Календ. 1906. Тымарĕпе вуллин виççĕмĕш пайĕ ик-виç вершук хулăнăш çĕр айĕнче юлаççĕ. || Дуло, ствол (ружья). М. П. Петр. II Удилище. К.-Кушки. Вăлта вулли. || Держалка, кадуша пепа. Икково. Çапоççи волли = çапоççи хорси. К.-Кушки. Тăнаç вулли.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

стройный

прил., стройно нареч.
1. яштак, яштака, йăрăс; стройная девушка яштака хĕр
2. килĕшӳллĕ, çураçуллă; стройное пение хора хор килĕшӳллĕ юрлани

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

пирамидальный

пирамида пек яштак; пирамидальные тополя яштак тирексем.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

пирамидальный

прил. пирамида евĕр, яштака; пирамидальная сопка пирамида евĕр сăрт; пирамидальный тополь яштак тирек.

прямой

прил. 1. (ровный) тӳрĕ, тикĕс, яштак(а), йăрăç; (о дереве) шулака; (о носе) тӳрткен, пукле; прямая линия туп-тӳрĕ йĕр; прямая дорога тӳрĕ çул, пӳкле çул; 2. (не вьющийся — о волосах) йăшăркка (çӳç, çăм); 3. (непосредственно связывающий) тӳрĕ, тӳрех, тӳррĕнех; поезд прямого сообщения çул вĕçне çитиех каякан поезд; говорить по прямому проводу телефонпа тӳррĕнех калаç; 4. (непосредственный) тӳрĕ; прямые выборы тӳрĕ суйлав; 5. (откровенный) тӳрĕ; уçă; прямой человек тӳрĕ çын; 6. (явный) кĕретех, чăннипе, чăн-чăн; прямой обман чăн-чăн суя; 7. в знач. сущ. прямая ж. мат. тӳрĕ йĕр; прямое значение слова или прямый смысл слова сăмахăн тӳрĕ пĕлтерĕшĕ; прямая дорога или прямой путь чи кĕске (е тӳрĕ) çул (пĕр-пĕр ĕç тумалли); прямая речь грам. урăх çын сăмахĕ, тӳрĕ пуплев; прямое дополнение грам. тӳрĕ дополнени; прямый угол мат. тӳрĕ кĕтес; прямый наследник тĕпкĕч, еткер тивекенни; прямая кишка анат. кутана; одежда прямого покроя тӳрĕ пилĕклĕ тумтир.

статный

прил. кĕрнеклĕ, яштак; статная фигура яштак пӳ-си.

стройность

ж. 1. (статность) яштак, кĕрнек, илем, килĕшӳлĕх, çурта (е хăва) пек пулни; стройность фигуры кĕлетке яштаклăхĕ; 2. (рядов) тикĕслĕх, тӳрĕлĕх; 3. (последовательность) çыхăнулăх; стройность рассказа калав çыхăнулăхĕ; 4. муз. янравлăх, килĕшӳлĕх.

стройный

прил. 1. (статный) яштак, кĕрнеклĕ, килĕшӳллĕ, илемлĕ, çурта (е хăва) пек; стройный стан яштак пӳ-си; 2. (правильно расположенный — о ряде, шеренге) тӳрĕ, тикĕс; стройные ряды турĕ ретсем; 3. (последовательный) çыхăнуллă, йĕркеллĕ; стройная речь çыхăнуллă пуплев; 4. муз. (гармоничный) килĕшӳллĕ.

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Ят çĕкле

Ят çĕкле 1. носить имя кого; 2. быть видным.
1. Урçа ячĕ йывăр ят, Урçа ятне çĕкличчен Арман чулĕ çĕклес-мĕн. Н. Никольский. 2. Саркаланма сар кĕрĕк, Пуçтарса çыхма — симĕс пиççи. Ят çĕклеме — яштак пӳ, Хурлăх курма — çамрăк пуç. Чăваш халăх сăмахлăхĕ.

Çавăн пекех пăхăр: