Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

повод, предлог, причина
мĕн çăмăлпа килтĕн? — по какому делу ты пришел?
Çăмăлпа çын патне кайма çăмăл. — погов. Имея предлог, удобно зайти к людям.

II.

1.
легкий, легковесный
çăмăл çуна — легкие санки
çăмăл çĕклем — легкая ноша
çăмăл виçе — спорт. легкий вес
чи çăмăл виçери спортсмен — спортсмен наилегчайшей весовой категории
йывăç шывран çăмăлрах — дерево легче воды
Пăхма çăмăл та пӳрт урлă ывăтаймăн. (Хут). — загадка На вид — вещь легкая, а через избу не перекинешь. (Бумага).

2.
легкий, нетрудный

легко, без затруднений
свободно
çăмăл задача — легкая задача
ку ĕç çăмăл мар — это дело нелегкое
сывлама çăмăл — легко дышится
мана çăмăл мар тивет — мне приходится нелегко
пăсасси çăмăл та тăвасси хĕн — разрушить легко, трудно построить

3.
легкий, слабый, незначительный

легко, слабо, чуть-чуть
çăмăл суран — легкое ранение

4.
поверхностный, легкомысленный, безответственный

поверхностно, легкомысленно, безответственно
çăмăл ăслă — легкомысленный
пĕлĕвĕсем ытла çăмăл — знания у него очень поверхностные
ытла та çăмăл калаçатăн — ты говоришь слишком безответственно

5.
легкий, ловкий, проворный

легко, ловко, проворно
çăмăл ача — бойкий ребенок
çăмăл ураллă — быстрый, расторопный
çăмăл шăмшак — подвижная фигура
çăмăл хускан — двигаться легко

6.
легкий, не теплый, мало греющий

легко
çăмăл костюм — легкий костюм
çăмăл тумланнă çын — легко одетый человек

◊
çăмăл автомобиль — легковой автомобиль
çăмăл апат — легкая пища
çăмăл атлет — легкоатлет
çăмăл атлетика — легкая атлетика
çăмăл промышленность — легкая промышленность
çăмăл тăпра — с.-х. легкие почвы
унăн алли çăмăл—  у него легкая рука
калама çăмăл! — легко сказать!
унăн ыйхи питĕ çăмăл — у него сон очень чуткий

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

I.
легкий, легко
легкость
çăмăллăн — слегка
çăмăл ту — облегкчить
çăмăллан — облегчиться, разродиться
çăмăллат — улегчить

II.
надобность, потребность, нужда
мĕн çăмăлпа килтĕн? — по какой нужде пришел?

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(с’ŏмŏл, с’ы̆мы̆л), легкий по весу, легкий для выполнения; легко. ТММ. Йăвăр тăпри çăмăл пултăр. (Пожелание покойнику). Н. Синар. Пăхма çăмăл йăтма йăвăр. Ib. Пăхма çăмăл пек, йăтма тытăнсан çĕклеме те çук. Смотреть как будто легко, а поднять (или: нести) трудно. (Вут, огонь). N. Малтан ăна, ватăскере, çынна йăтса пырасси пит йывăр пулнă, кайнăçем вара çăмăлтан çăмăл туянса пынă. Регули. Çăмăл вĕренмелле ачана илеп эп. N. Эсĕ мана пĕр çăмăл çеç ĕç туса параймăн-а! Не сделаешь ли ты для меня одного легонького дельца? Юрк. Куçăсене хуп та, ирĕксĕр ĕç. Пуçна çăмăл пулнине хăвах сисĕн. Орау. Çăмăл юрра юрлама çăмăл. Альш. Хăйне çăмăлшăн (для облегчения себе) тертленет вĕт (старается). || О пище. Эпир çур. çĕршыв 6. Ку пӳлĕмре эпир 12 сехетре çăмăл апат (легкую пищу) çиетпĕр, е чей ĕçетпĕр. || О костюме. Якейк. Паян пасара çăмăл томтирпа (в легком костюме) карăм та, кĕт сивĕ полчĕ (немного озяб). Ёрдово. Çынсем те хĕллехи ăшă тумтирсене пăрахаççĕ те, çуллахи çăмăл тумтирсем тăхăнаççĕ. || О сне. Сятра. Юрă ыйхă (тяжелый сон); çăмăл ыйхă (легкий сон). || Бойкий, ловкий, резвый, легкомысленный. Орау. Ах, çăмăл! ниçта çитсе перĕнессе пĕлместĕн (наскочишь на беду)! В. Олг. Хуаттера исе пырсассăн, корат вăл мана: çăмăлтарах салтак полат ку, ăслă ача полат, терĕ. N. Василий вăл йăвăç тăрне хăпарма майсăр çăмăлччĕ (былловок). Калашн. 27. Сăмăл çынсем ларчĕç вĕсен сулхăнне Регули. 5. Вăл чопма çăмăл. Богдашк. Пĕчĕкçĕ ача кăмрăк çисен, çăмăл пулать, теççĕ. N. Вăл этемĕн ури çăмăлли çине пăхмастĕ. Альш. Хăна çăмăллине пĕлетне, акă вырт çавăнта ăс кĕриччен. Полтава. 9. Ватă чĕре апла мар: унăн шухăш çăмăл мар, вăл васкаса парнас çук. Ск. и пред. чув. 66. Ĕлĕк çăмăлтарахскер, халĕ Утяк тăнлă çын пулса хăй хуçа пулчĕ. N. Çăмăл майрасем анчах тăрса йолнă. Бгтр. Çăмăлтарах карчăксене хăмăт тăхăнтартса. || Легко. Ск. и пред. чув. 14. Халăх çăмăл калаçать, пур çын чунĕ хĕпĕртет. || Легкомысленно. Ст. Чек. Çăмăл хытланат (необдумано, чтобы форсить). || Ветренность.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

җинел

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ŝjomol]
facila, facile, simpla, simple, leĝera
çăмăл çĕклем — facila portaĵo
çăмăл виçе — (sporto) leĝera pezo
çăмăл ĕç — facila tasko
çăмăл ăслă — facilanima
çăмăл апат — simpla manĝo
калама çăмăл! — facilas diri!
йывăр тăпри çăмăл пултăр — estu la grundo lanugpeza (ĉe tombo)
çăмăллан — faciliĝi
çăмăллат — faciligi
çăмăллăх - avantaĝo, kondiĉo
çăмăлттай — malserioza, facilanima

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«повод», «предлог», «причина», «надобность», «дело»; мĕн çăмăлпа килтĕн «по какому делу (зачем) пришёл?»; др. тюрк. (Габэн) йумуги «дело», «служба»; башк. йомош, тат. йомыш «дело», «поручение», «нужда»; казах., к. калп. жумыс, кирг. жумуш «дело», «работа», «занятие»; хак. нымыс «поручение»; см. сăлтав.

«легкий», «легко»; Замахш., узб., кумык., чаг. йӓнгил, азерб. йӳнгӳл, ПК йӳнӳл, хам., туркм. йеңил, башк. еңел, тат. җиңел, кирг., казах., к. калп. җеңил, ойр. дьеңил, карач. дженгил «легкий». Может быть, от çăм? (см.).

Çавăн пекех пăхăр: