Шырав: çăра

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
замок, запор

замочный
акăлчан çăри — английский замок
алăк çăри — дверной замок
йывăç çăра — деревянный замок (на дверях амбара)
кĕлет çăри, мăн çăра — амбарный замок
шалти çăра — внутренний замок
çăра пĕкки — дужка замка
çăра шăтăкĕ — замочная скважина
çăрапа питĕрсе ил — закрыть на замок
Сӳс кĕлетĕн курăс çăра. (Михĕпе çыххи). — загадка У пенькового амбара мочальный замок. (Мешок с завязкой).

2.
замок (в механизмах)
пăшал çăри — замок ружья

II.

1.
густой, частый, плотный

густо, часто, плотно
çăра вăрман — густой лес
çăра курăк — густая трава
çăра çӳç — густые волосы
çăра шăллă тура — частый гребешок
калча çăра шăтнă — всходы поднялись густо
халăх çăра пурăнакан вырăн — густонаселенная местность

2.
густой, вязкий, насыщенный

густо
çăра ирĕлчĕк — насыщенный раствор
çăра пылчăк — вязкая грязь
çăра сĕт — густое молоко
çăра чей — крепкий чай
чустана çăра çăр — густо замесить тесто

3.
густой, плотный (о газе и т. п.)
çăра пăс — густой пар
çăра тĕтре — плотный туман
атмосферăн çăра сийĕсем — плотные слой атмосферы

◊
çăра шыв — 1) помои 2) пойло, болтушка (для скота)

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

густой, частый, сплошной.

190 стр.

замок; çăра уççи, çăраççи – ключ.

190 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(с’ŏра, с’ы̆ра), густой. Альш. Вăл пĕрле янă çăра сăра йӳçет вара хăймаланса. Ib. Амăшĕсем вĕсене пĕр çич-сакăр витре пек çăра сăра, лайăх сăра лартса параççĕ. Бес. чув. 9. Керимулла хăнисене çăра чей ĕçтерме пит юратнă. || Частый; часто. Собр. Çыннăн шăлĕсем çăра пулсан — вăл телейлĕ, шăлĕсем сайра пулсан — телейсĕр, теççĕ. Альш. Çынсем тулă выраççĕ: тĕмсем çăра лараççĕ. Г. А. Отрыв. Алтаккин кукки каланă тăрăх, кукаçин ачасам ытла çăра пулса пыман (родились нечасто). || Убористо. N. Çăра çырать. Пишет убористо.

(с’ŏра, с’ы̆ра), замок. N. Алăк çумне çăра çапнă. К двери прибит замок. К.-Кушки. Ку çăрана ку алăк çумне мар, леш алăк çумне туса хумалла (надо приделать). Ib. Алăкăнне питĕркĕçпе çăрине туса хучĕç. К двери приделали замок и задвижку. N. † Икĕ ут витере, унăн çăрисем пăтара. N. Юрлă-пăрлă çумăр çăвать, хура чĕкеç тулта ларать. (Кĕлетсе питĕрсе хунă çăра). Альш. Çӳлĕ-çӳлĕ тусем пур, ут туртайми çăрам пур. || Замок ружья. Вута-б. || Мыслец. „Çăра — замок (устраивается в пазах при постройке холодных строений). Вомбу-к. Çăра — ыра кӳртсе лартмашкăн картласа туни. Орау. Ыра çăри.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

йозак (замок)

куе (густой)

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«замок»; АФТ, тат., башк. йозак, караим, йузак, монг. цуурга «замок».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

йăвă. Малтан лартнă хăвисем чăнах та питĕ сайра, кайран лартнисем çăра (йăвă), аван [Селивановский 1910:24].

Çавăн пекех пăхăр:

çăрăх çăрçа çăрçаллă çăрĕ-кунĕпе « çăра » çăра курчăк çăра уççи çăра хур çăраççи çăраççи кĕпчĕкĕ