Шырав: çиçĕм

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
молния
аса та çиçĕм — гром и молния
чăмăр çиçĕм — шаровая молния
çиçĕм çиçет — сверкает молния
çиçĕм çиçтер — перен. метать громы и молнии

2. поэт.
стремительный, подобный молнии
çиçĕм ут — стремительный конь, конь-огонь

◊
типĕ çиçĕм — зарница
уяр çиçĕм — зарница
çиçĕм чулĕ — астр. аэролит

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

молния; типĕ çиçĕм – зарница.

195 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(с’из’э̆м), молния. КС. Çиçĕм çиçсе килет. Янтик. Вĕçĕмрен çиçĕм çиçет. Ск. и пред. чув. 21. Çиленсессĕн, çĕлен пек куçĕпе çиçĕм çиçтерет. N. Çăмха пек кăвак çиçĕм. Рак. Çеçен-хир варинче ылттăн туя выртат. (Çиçĕм çиçни). Ст. Чек. Мăйăра çиçĕм пĕтернĕ (çиçĕм çапнă). Гов., когда орехи пусты и кора их почернела. Приписывают это действию молнии. Якейк. † Пире мырă памасан, çиçĕм çиçсе пĕтертĕр. Ст. Шаймурз. Çунамçăм, çунам çине çиçĕм пек юр тулчĕ. ЙФН. Аçа-çиçĕм хуньняçу. Твой свекор похож на молнию и гром. Охотников. Çиçĕм. Рассказывают, что бог преследовал диавола. Последний, должно быть, спасаясь от преслелования, как-то забежал в избу по трубе, которап была не закрыта. (Отсюда, повидимому, установилось мнение, что во время грозы всегда трубы, окна и двери нужно закрывать). Молния влетела за диаволом в трубу в виде огненного шара, который ударился о нечистый дух так сильно, что кровь его брызнула на стены избы. Те места, куда попала кровь, сразу загорелись, и начался пожар. || Назв. божества. Т. VI 7. Çиçĕм амăшĕ, çиçĕм çуначĕ, çиçĕм умĕнче çӳрекен ырă. N. Атса чупан çиçĕм. (Куç чĕлхи).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«молния»; çиçĕм çиçет «молния сверкает»; Замахш. йашын, узб. яшин, тат. яшен, башк. йәшен, ног. ясын, шор. шажын «молния». От глаголов çиç, МК яшу, АФТ яшы «сверкать», «сиять», «блестеть».

Çавăн пекех пăхăр:

çи-пуç çи-тăрри çи-чӳлĕк çиç « çиçĕм » çиçĕм чолă çиçĕм-кут çиçĕмлĕ çиçĕмле çиçĕн