Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
кормить
апат çитер — накормить
выльăха утă çитер — скармливать скоту сено
кăкăр çитер — кормить грудью
çитерсе тăрантар — накормить досыта
çитерсе самăрт — откармливать
Нушта кулач çитерет, теççĕ. — погов. шутл. Нужда заставляет есть калачи.

2.
угощать
потчевать разг.
шоколад çитер — угостить шоколадом
çитерсе катарт-ха — дай-ка попробовать, угости-ка

3.
пасти
лаша çитер — пасти лошадь
çитерме кай — отправиться на пастьбу
çитерме яр — пустить пастись

4.
травить, производить потраву
калчана выльăх ярса çитерсе пĕтернĕ — всходы потравлены скотом

5.
вытравлять, выполнять травлением (напр. надписи на металле)

◊
патак çитер — шутл. кормить палкой (колотить, бить)

II.

1.
доводить, довозить
доставлять
киле çитер — довести до дома
хаçат-журнал çитер — доставить почту
хыпар çитер — сообщить, донести весточку
çитерсе пар — доставить кому-л.
Васкани çитермест, çул пĕлни çитерет. — посл. К цели приводит не поспешность, а знание дороги.

2.
доводить (до определенного предела, уровня)
вăрлăха кондицие çитер — довести семена до кондиции
ĕçе вĕçне çитер — довести работу до конца
йĕрес патне çитер — довести до слез
перекете çĕр тенкĕ çитертĕм — я довел сумму сбережений до ста рублей

3.
обеспечивать (в нужном количестве)
ачасене тумтир çитермелле мар — на детей не напасешься одежды
вăл машина илме укçа çитерчĕ — он накопил, набрал денег на машину

4.
находить
обретать
набираться чего-л.
вăй çитер — найти в себе силы
хăюлăх çитер — набраться смелости

5.
удовлетворять
халăх ыйтнине çитер — удовлетворять запросы населения

6.
осуществлять
ĕмĕте çитер — осуществить свою мечту

7.
с деепр. др. глагола выступает в роли вспом. глагола
с общим значением завершенности действия:
илсе çитер — довести
йăлăхтарса çитер — надоесть, опротиветь
пăхса çитерме çук — не углядеть
туса çитер — доделать
хатĕрлесе çитер — подготовить, завершить подготовку

◊
ал çитереймерĕм — руки не дошли, я не успел (сделать что-л.)
ăс çитер — догадаться, сообразить
эпĕ ăна шансах çитерейместĕп — я ему не совсем доверяю

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(-_дэ_р), понуд. ф. от гл. çи; кормить, выкармливать, питать. N. † Чохăн çын хĕрĕ полтăм та, тем чол çына çитертĕм. Изамб. Т. Эпир майĕпе çитерсе Елчĕк хирнех тухса кайрăмăр. N. Çитиччен, эсĕ ăна хурусене çитерсе яр. НАК. Туйя кӳлсе каяс лашисене ашшĕсенчен вăрттăн утă пăтратнипе, сĕлĕпе çитерме пуçлаççĕ (ребята, парни). Бгтр. Ялта чăвашсем выльăх çитерме хупнă чухне ахаль тӳрех хупмаççĕ. Ст. Шаймурз. † Йĕпкĕн хура лаша эп çитертĕм, ĕнтĕ сутмалăх мар, кӳлмелĕх. Ау 43. Тетĕш (старший брат) ухутана кайсан, йинкĕш çитерекен ăйрине çапса вĕлерет. Кан. Лаша ситермелле кайнăскер, вăрманта васкамасăр ĕçлерĕ.

понуд. ф. от гл. çит; доставить, довезти. Шурăм-п. Лаши аран утать, Ишеке ултă сехетрен тин çитерчĕ. Регули 81. Ман онта çитерес, онтан вăлсам исе каяççĕ. Б. Ятгильд. † Пичче мана усатса яр, уй-хапхи патне çитерсе яр. Юрк. Часах Карачăмне хыпар çитереççĕ. Кратк. расск. 20. Сывă халлĕн сан патна çитермесессĕн, санăн умăнта эпĕ ĕмĕрех айăплă пулăп, тенĕ. Пазух. Çичĕ тавлăк хушшинче çитмĕл киле çитерчĕ. Альш. † Чĕнтĕрлĕ кĕпер урлă каçарăр, çитес çĕре çитиччен çитерĕр. || Доносить. N. Ман сăмаха итлемесессĕн, сан çинчен уеса сăмах çитерĕп, тенĕ. || Доставлять. Тайба-Т. Кан. Хаçат-шурналсене вăхăтра çитерсе памасть (не доставляет). || Заставлять ходить, отсылать. N. Сĕтел кутĕнчен сĕтел кутне çитерет. Заставляет ходить от стола к столу (в канцелярии, не обьяснив толком, куда надо обратиться). || Удовлетворить. N. Вĕсен кăмăлне мĕнле çитерес-ши? || Сделать так, чтобы было достаточно. Юрк. Хуларан килнĕ тăванĕ укçапа таврăннă-тăр, тесе шухăшласа, хулара пурăнсаттăм, хулари пурăнăç пит кансĕр пулчĕ: куллен укçа кирлĕ, ниепле те укçа çитерсе пулмаст. Ирĕксĕр киле килтĕм. Кунта эсир ялта аван пурăнатăр пулĕ? тет. N. † Сиртен ытла савнă çыннăм çук, çитмен пулсан çитерĕр. Такмак. Çитмен пулсан çитерĕр, ытла пулсан ан айăплăр. || Ск. и пред. чув. З6. Çавăн пек хитре хĕре те тиркесессĕн, çын кулĕ. Çитменнине чĕлхи-çăварĕ тата ытла çитерет. || Истратить до копейки. Кан. Гата ӳсĕрличчен ĕçсе икшер лашапа урам тăрăх чупса çӳреççĕ. Çапла пĕтĕмпе 600 тенкĕ укçана çитереççĕ те, çĕрне кăлармасăрах, киле (домой) пăрахса тараççĕ. || Напастись. N. † Пирĕн аттен виç ывăл, ăстан калош çитерес (где напасешься на них калош!). || Исполнить. N. Вăл санăн ĕмĕтленнĕ ĕмĕтне çитертĕр. N. Халĕ ĕнтĕ вăл сирĕн пӳрнĕ ырăлăхне çитерсе пачĕ. N. Хăй çинчен каланине те туса çитернĕ (quaecumque de ipso praedicta errant implevit). || Доводить до... N. Хăйне хĕнесе суранлантарса пĕтернĕ те, вилес патне çитерсе пăрахса кайнă (избили чуть не до смерти, бросили и ушли). Орау. Ма апла нумайччен тытать-ши вăл? Çур-çĕре çитересех темеçт-и? Зачем он так тянет? Не хочет ли просидеть до двенадцати? N. Алла çамка çине, кăкăр çине, тата хул-пуççисем çине çитерменни аван мар. || Довести до конца (время). Яргуньк. Килте çав ача амăш макăрса çулталăк çитерчĕ (проплакала год), тет. Яжутк. Шăнкрин вара çулталăк çитерсе тухрĕ, тет. Толст. Пĕчĕкçĕскере, ниепле те урана çитерсе пусаймарăм. || Успевать. Изванк. Ĕлĕк пирĕн ялта кунран-кун выльăхсем нумайçем нумай вилсе пыраччĕç. Пытарса çитерме те çукчĕ (не успеваешь хоронить). || В качестве вспомог. гл. К.-Кушки. Епле эсĕ сехете ку кунччен упраса çитертĕн? Как ты сберег до сих пор часы? Кан. Халăх хушшинче ĕçлесси майланса пырать, çулталăк хушшинче таврари хресченсен выльăхне кăтартса çитернĕ. Изамб. Т. Эсĕ ку япалана киле çĕклесе çитереймĕн (не донесешь). ППТ. Шăтăкне çăварĕ патне чавса çитерсен (когда дорыли), тахçан та ан çухалтăр тесе, пĕр патак лартса хунă. Н. Карм. Кашкăр çиленсе çитнĕ те, калать: сана тавлашса çитереймĕн (с тобою не наспоришься). N. Пурне те тӳссе çитерекен (претерпевший) çăлăнĕ. N. Унăн пур йăнăшĕсене те кам пĕлсе çитерĕ. Тораево. Хăнисем тĕлĕннĕ: ку ухмах йăван ăштан тупса çитернĕ (откуда он все это достал). N. Вĕрентет пире вырăсла: пĕтĕмпех пĕлсе çитерейместпĕр (всего-то не познаем). Ала 98°. Кашнă çын килне кĕрсе çитеримастăн полсан (если не имеешь времени заходить в каждый дом), çынсен алăкĕсем патне анчах пырса чĕн.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

ашатырга (кормить)

җиткерергә (доводить)

Çавăн пекех пăхăр: