Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
дом, здание

домовый
домо-
йывăç çурт — деревянный дом
культурăпа йăла çурчĕсем — здания куль-турно-бытово^о назначения
нумай хутлă çурт — многоэтажный дом
производство çурчĕсем — производственные здания
пурăнмалли çуртсем — жилые дома
чул çурт — каменный дом
шкул çурчĕ — здание школы
шултра панеллĕ çурт — крупнопанельный дом
ялти çурт — сельский дом (бревенчатый)
çурт вырăнĕ — место для застройки
çурт комитечĕ — домовый комитет
çурт çамки — фронтон дома
çурт çийĕ — крыша дома
çурт хуçи — домовладелец
çурт çавăр — обстроиться, возвести дом и надворные постройки
çурт тăвакан комбинат — домостроительный комбинат
Çуртра йăп те çухалмасть. — посл. В доме и иголка не пропадет.
Уй варрине тырă акăр, ял варрине çурт лартăр. — посл. Сейте хлеб посреди поля, ставьте дом посреди села.

2.
дом
ача çурчĕ — детский дом
вулав çурчĕ — ист. изба-читальня
кану çурчĕ — дом отдыха
культура çурчĕ — дом культуры
политика вĕренĕвĕн çурчĕ — дом политического просвещения
хăна çурчĕ — уст. дом приезжих; гостиница

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

строение
дом
çурт ту ларт — строить
çурт вырăнĕ — усадьба
çурт çийĕ — крыша

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

, çорт, (с’урт, с’орт), строенне (изба, сруб, конюшня и пр.). N. Унта çурт пур-и? Есть ли там (какое-нибудь) строение? N. Çурт лартрăм. Я поставил строение. || Двор со всеми относящимися к нему постройками. Изамб. Т. Ул тыррисене, çурт çавăрас тесе, сутса пĕтерчĕ. ЧП. Пирĕн хамăр савни хура куç инçе те мар, çурт урлă. Юрк. Е тата хулара хăй çурчĕпе пурăнакан тетĕшĕнчен (ашшĕпе пĕр тăвантан) ыйтса илет (деньги). Ib. Çурт ларттара пуçлат, пӳрт, кĕлет, вите, ытти хуралтисене те тутарат. N. Унтан мĕн килет çурта, мĕн каять, мĕн пулнине çырса яр. Альш. Çуртсем пирĕн енчи вырăссеннĕ пекех: ытла елккен çуртсем мар. К.-Кушки. Унăн çуртне салатнă та, пӳртне витнĕ чусне вăрласа кайнă. У него раскидали всю избу и утащили тес, которым она была покрыта. КАЯ. Вăл карчăк пиртен пилĕк çурт урлă анчах. Собр. Çуртра тиркĕ-çăпала шалтăртатмасăр пулмаçть, теççĕ. (Послов.). Ау 17°. Амăшĕ каларĕ, тет: ачам, çурт кучĕ йывăр, тесе, калаççĕ, тухса килĕш мĕнпе те пулин, тесе каларĕ, тет. Н. Байгул. (Алтан) çурт айĕнче алтсан, çăмăр пулать. N. Çурт ăшчиккине пухап. Убираюсь в избе. N. Шур курница çумне çурт хурат (хура чĕкеç). ЧС. Çуртсăр юласси (лишиться) пит хĕн. Собр. Ывăл пулмарăм, хĕр пултăм: çурт тытмасть, тесе, паратрим? N. Тутар, ахăр, пĕр майлă тăраканскер, икĕ пӳрт, йĕри-тавра çуртсем. Ст. Чек. Çурт çумне хуралтă хушас, тепĕр хуралтă лартас. N. Ăна вĕлерес пусан, пирĕн çурт хупăнат. || Этаж. Бгтр. Улпут аялти çуртĕнче чей ĕçсе ларать, тет.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

бина

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ŝjurt]
domo, konstruaĵo
йывăç çурт — ligna domo
шкул çурчĕ — lerneja konstruaĵo
çурт çийĕ — domtegmeno
ача çурчĕ — infana domo
çурт-йĕр — loĝataj konstruaĵoj
çуртсăр çын — senhejmulo

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«дом», «изба с надворными постройками»; çурт-йĕр (йĕр вместо çĕр) «дом с усадьбой»; МК йурт «юрта», «переносное жилище»; др. тюрк., уйг., узб. йурт, кирг. журт «страна», «родина»; хак., тув. чурт «жилище»; башк., тат. йорт «дом», «изба», «жилище»; тув. чурт, якут. сурт «стойбище», «стоянка»; «страна»; тур. йурт «страна», «родина», «отчизна»; «жилище», «дом»; «земля»; кумык, юрт «селение»; ср. перс. йурт «местожительство», «жилище»; «лагерь», «стан». Термин юрт в значении «место для кочевок» в Средней Азии и Иране широко используется начиная с XIII в. В данном случае он употреблен в значении «страна». Слово юрт (йурт), по всей вероятности, восходит к глаголу jypy ~ jopy ~ jӳpӳ ~ jӧpӳ «ходить», «идти»; таким образом, jyp + у + т > jурт могло первоначально значить «хождение», «кочевание», «место для кочевания»“ (Кононов. РТ 79).

Çавăн пекех пăхăр: