1. общее обозначение
действия, связанного с соединением каких-л. предметов или их частей
— перевод зависит от способа соединения
приклеиваться, прилипать, приставать, прикрепляться и т. д.
тум-тир çумне куршанак çыпăçнă — репей пристал к одожде
урана пылчăк çыпăçать — грязь пристает к ногам
çыпăçса лар — приклеиться, пристать
çыпăçакан хут — липкая бумага
ку сăрă лайăх çыпăçать — эта краска хорошо садится
çӳç çамка çумне çыпăçнă — волосы прилипли ко лбу
Ĕç алла çыпăçмасть — посл. Работа рук не испачкает.
2.
прилегать, плотно подходить к чему-л.
урай хăмисем тачă çыпăçса тăраççĕ — доски пола плотно прилегают друг к другу
3.
приставать, лезть, надоедать, быть назойливым
иртен çынна йытăсем çыпăçрĕç — к прохожему пристали собаки
сухăр пек çыпăç — пристать как смола
ан çыпăç ман çума! — не лезь ко мне!
4.
приставать, присоединяться, примыкать к кому чему-л.
увязаться за кем-л.
çыпăçса пыр — увязаться
кĕтĕве ют ĕне çыпăçнă — к стаду пристала чужая корова
5.
приставать прост. (о болезни)
мана ӳслĕк çыпăçрĕ — ко мне пристал кашель
6.
приключаться, случаться (о беде)
ăна инкек килсе çыпăçрĕ — с ним случилась беда
7.
приобщаться к чему-л.
приниматься за что-л.
ĕçе çыпăç — приобщаться к труду
ача спорта çыпăçрĕ — мальчик увлекся спортом
8.
получаться
клеиться, ладиться разг.
ĕç çыпăçсах каймасть — дело не ладится
сăмах-юмах çыпăçмасть — разговор не клеится
Алă-ура çыпăçсан, çын выçă аптрамасть. — посл. Коли есть в руках сноровка, голодать не придется.
9.
тянуться, стремиться к кому-чему-л.
Арçын ача ашшĕ çумне çыпăçать, хĕрача амăшĕ çумне çыпăçать. — посл. Мальчик тянется за отцом, а девочка — за матерью.
◊
сăмах вырăна çыпăçрĕ — слово пришлось к месту
(с’ыбы̆с’), приставать, прилепляться. Аттик. Суха-пуçне те мур мĕн çыпăçнă пулĕ, тесе, вут урлă каçарса лартрĕç. Баран. 91. Кĕтӳçĕсен ялĕсем ту çумне çыпăçа-çыпăçа ларнă. Кипулăх. Утсам çыпăçса кайрĕç. К.-Кушки. Çӳçсем çыпăçса пĕтнĕ. Волосы слиплись. Кн. для чт. 6. Çыпăçатăн вара асанне çумне. || Вязаться с кем (о девице). Ск. и пред. чув. 49. Петĕрпе çыпăçать пулмалла вăл. N. Каччă çумне ан çыпăç, ятăр кайĕ ял çине. Шарбаш. † Сар та вăрăм варличчĕ, сивĕнет-тĕк сивĕнтĕр, кĕçĕрхи çĕр сивĕнтĕр; çыпăçать-тĕк çыпăçтăр, кĕçĕрхи çĕр çыпăçтăр. Ib. || Приниматься (напр., за дело, за работу). N. Хальхи вахăтра ĕçсем патне çыпăçма хăтланаççĕ. КС. Ĕç патне пĕртте çыпăçмасть вăл (не принимается). Альш. Арçын-ача пĕчиклех ун пеккине çыпăççах та каймас-ха (не занимается подобнымн вещами).
ябышырга
, çыпçăн «прилипать», «приклеиваться»; «приставать»; çыпăçтар «прилеплять», «приклеивать»; МК, тат. йабышяпыш, уйг. йепиш, узб. enuш, башк. йәбеш, ног. ябыс, кирг. жабыш, казах., к. калп. жабыс, тюм. сыбаш, тув. чыпшын, алт. В дьапсын «прилипать», «приклеиваться», «приставать»; тат. ябыштыр, кумык. ябуждур, азерб., туркм. япышдыр, тур. йапыштыр, уйг. епиштур, узб. ёпиштир, башк. йәбештер, алт. В дьапшыр, кирг. жабиштыр, казах., к. калп. жабыстыр «прилеплять», «приклеивать».
Çавăн пекех пăхăр:
çынни-çыннипе çынсăр çынсăрлăх çынсăрлан « çыпăç » çыпăçăн çыпăçкала çыпăçтар çыпăçу çыпăçулăх