Шырав: алтăр

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
ковш
братина
йывăç алтăр — деревянный ковш
пĕчĕк алтăр — ковшик
алтăрпа ăс — черпать ковшом
алтăр куçлă — лупоглазый (букв. с глазами, как ковш)

2. тех.
ковш
экскаватор алтăрĕ — ковш экскаватора

3. диал.
лоток, желоб

4. диал.
корытце

◊
Алтăр çăлтăр — созвездие Большой Медведицы

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

v. suo lосо. См. I, 176. I. q. курка.

(алды̆р), trulla iignea magna, большой деревянный ковш (йывăçран тунă пысăк курка. СПВВ. ЕХ), употребляемый при пивоварении; им же насыпают хлеб и муку и наливают в корыто воду для мытья белья (кĕпе çунă чухне валашкана шыв яраççĕ). Сред. Юм. Куçĕ алтăр пик (пит пысăк, тõлта куçлă çын куçне калаççĕ). У него глаза величиною с „алтăр“ (говорят о человеке с очень большими глазами на выкате, по-рус. лупоглазый). Б. Бур. Тӳп-тӳп! утсем килеççĕ, сарă алтăр пек вĕсен чĕрнисем. Раздается топот приближающихся коней, копыта которых величиною с желтые „алтăр“, Т. II. Загадки. Урасăр, алăсăр алтор алтать. (Тумла юхни). Без ног и без рук „алтăр“ выдалбливает. (Загадка: капель). Раков. Алтăр урлă кăвак лаша? пăхать. (Çурăм-пуç килни). Через „алтăр“ смотрит сивая лошадь. (Загадка: приближение зари). По моему мнению, здесь ошибка: вм. „алтăр“ следует поставить Атăл, Волга. || Eodem nomine appellator infundibulum, h. e. vas illud minus suspensum maiori, guo molis frumentum subministratur. Также „лоток, сыпка, по которой зерно сыплется на жернов“. Н. Седяк, Череп., Б. Араб. Пĕрмерен алтăра тырă анат. Хлеб сыплется из ковша в корытце. || Nom. viri cuiusdam opulenti. Также имя одного богатого человека. Шихабулово, Цив.

vox incerta in aenigmate posita. Неизвестное слово в загадке. Актай. Алтăр капан айĕнчен утă туртăп. (Кăнчала арлани). Из-под стога... я буду дергать сено. (Загадка: прядение). Лобашкин. Алтăр капан айĕнче вунă сурăх туртĕ. (Кăнчарла арлани). Из-под... стога десять овец будут теребить, т. е. сено (Прядение). Cf. Айтар, Айтăр.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

чүмеч

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«большой деревянный ковш (долбленый)»; башк. К алдыр аяк «небольшая чашка», тепт. алдыр «разновидиость миски»; ср. мар. алдыр «большой деревянный ковш». Возможно, от глагола алт «долбить»; ср. русск. братина.

Çавăн пекех пăхăр:

алтăклан алтăклантар алтăм-пик алтăн « алтăр » алтăр курка алтăр-çăлтăр алтăркаç алтăркаç патакки алтăркаç холли