Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

бык

бычий, бычачий
ăратлă вăкăр — племенной бык
кайăк вăкăр — дикий бык, тур
кастарнă вăкăр — вол
вăкăр тирĕ — бычья шкура
вăкăр пек ĕçле — работать как вол
вăкăр пек пăх — набычиться, смотреть злобно, сердито
Аçтăрханта вăкăр пĕр укçа, киле çитиччен пин укçана çитет. — посл. В Астрахани бычок стоит денежку, а с привозом обойдется в тысячу денежек. (соотв. За морем телушка полушка, да рубль перевоз).

◊
вăкăр пуç — медовый цвет, клевер (дикий)
вăкăр хӳри — диал. подорожник

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

син.: мăкăр
бык
вол
пĕчĕк вăкăр — бычок
кӳлекен вăкăр — вол
Азия çĕрĕнтче пурăнакан вăкăр — буйвол
пĕр вăкăрăн хӳрине хĕрĕх çын туртать — (у) одного быка за хвост 40 человек тянут (дверная скобка)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(вы̆гы̆р), бык. Хурамал. Çĕре вуникĕ мăйракаллă вăкăр çĕклесе тăрать. Собр. Вăйăран вăкăр тухат, теççĕ. (Послов. ). Сказки и пред. чув. 90. Ĕçчен чăваш вăкăр пек юрла-юрла ĕç тăват. Ib. 22. Кĕл пек тăпра çийĕнчен вăкăрсем пек утаççĕ. Изамб. Т. Вăкăр чават-чават та, хăй çине сирпĕтет. N. Вăкăра (из быков) пĕчĕккине пус, пысăккине сут. Сред. Юм. Пит ĕçлекен çынна: вăкăр пик ĕçлет, теçççĕ. Альш. Унтан тата Кăнла улпучĕ килсе ларать, тет, Сĕве кĕтессине. Вăл килет, тет те, малтан стариксене: вăкăр выртмалăх-кăна çĕр илетĕп, тесе, улталаса, илет, тет, стариксенчен хут. Хутне илсен, вăкăра пусат, тет, тирне чĕрпĕл-чĕрпĕл çурса, вĕрен пек тăват, тет, вăрăм. Унтан çав вăкăр тирĕнчен тунă вĕрен пеккипе Кăнла вырăнне çĕр çавăрса илет, тет, тăхăр ялăнне. Çапла Сĕве леш енĕ каят вара ку тăхăр ялăн. Хăят улпуçĕ чикене чиркӳ лартнă, тет те, чиркĕве пăсма саккун çук, тет. Рак. Тĕпĕ çăка, варри вăкăр, тăрри ăвăс. (Çап-йывăççи). Ст. Чек. Вăкăр, чава-чава, хăй çине тăпра купалат, тет. (Поговорка: кăрçакан çынна калаççĕ; çын хăне хирĕç çынна вăрçат-вăрçат та, вăрçнă çынни вăрçаканне хĕвет). N. Ача-пăча пулмасан, е пĕр тĕслĕ ача анчах (авал ывăл кирлĕ пулнă) пусан, арăм патне вăкăр ярса пăхнă (alium virum admittebant). Хăшĕ ăннине калаççĕ. N. Вăкăр кăтарт, случать (корову). Кан. 1927, № 216. Çур-кунне, çулла ĕнесем вăкăршăн, анчах вĕсем çук. || КАЯ. Кӳлĕ вăкăрĕ. См. чӳк.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

угез

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, днал. мăкăр «бык», «вол» др. тюрк., МК, аз рб., туркм., тур. ӧкӳз, кирг., кумык. огӳз, уйг. hокӳз, узб. хукиз, казах., ног. ӧгиз, к. калп. огиз, башк., тат. ӳгез «6ык» «вол». Ср мопг. ӳхер «крупный рогатый скот»; ӳкэр жил «год быка» (второй год животного цикла); калм. ӳкр, бур.-монг., и. уд. ӳхэр «корова». Возможно, звукоподражательное; ср. тур. огӳр, башк., тат. ӳкер, казах., ног. ӧкир, кумык. ӧкӳр, уйг, hӧкӳри, бокӳри «реветь». По мнению А. М. Щербака, „слово оғуз относится к числу древнейших заимствований из индоевропейских языков" (ИРЛТЯ 98). (Такого же мнения Gy. Nе́meth. См. ВЯ, 1963, 6, стр. 128. Прим. ред.)

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

1. Ç.п., астрол. Хĕвелтухăç йăлипе çулталăксен ылмашăвне кăтартакан 12 паллăран иккĕмĕшĕ. Хĕвелтухăç гороскопĕпе Çĕнĕ çул — Вутлă Вăкăр çулĕ — нарăс уйăхĕн 7-мĕ-шĕнче ... пуçланать. Х-р, 5.02.1997, 4 с. Акă ĕнтĕ «Вăкăрпа» сывпуллашма, «Тигра» хапăл тума вăхăт. ÇХ, 1998, 1 /, 4 с. 2. Ç.п., астрол. Çак чĕрчунпа палăртакан çулталăкра çуралнă çын. Вăкăр-арçынсемшĕн хĕрарăмсемпе хутшăнасси [Качака çулĕнче] çăмăлах мар, мĕншĕн тесен хăнăхнă йĕркесенчен пăрăнма тивет. Т-ш, 13.02.1991, 8 с. Вăкăр çитес çул темиçе хутчен те йывăр лару-тăрăва лекет. ÇХ, 1999, 49 /. 8 с. Ачасем ... иккĕшĕ те Вăкăр. Х-р, 13.04.2001, 3 с. 3. Ç.п., астрол. Çулталăк çаврăмĕпе пыракан Хĕвел çав ятлă çăлтăрсен ушкăнĕнче чухне (21.IV—21.V) çуралнă çын. Çĕртме уйăхĕнче Вăкăрсенчен чылайăшне Ăнăçу турри хăй хӳттине илет. Х-р, 3.06.1992, 4 с. Вăкăрсене нумайччен пĕр ыйту хумхантарĕ, мĕнле майпа укçа тупас. К-ш, 1998, 7 /, 8 с. Ф.Киркоров Качака çулĕнче çуралнă Вăкăр. ÇХ, 2000, 6 /, 5 с.

Çавăн пекех пăхăр: