Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
беда, бедствие, несчастье
трагедия
çул çинчи инкек — дорожное происшествие, дорожная авария
инкек кăтарт — принести несчастье кому-л.
инкеке — как на грех, к несчастью
Инкек куçа курăнса килмест. — погов. Беда приходит нежданно.

2.
ущерб, убыток
çил-тăвал нумай инкек турĕ — буря принесла большой ущерб

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

син.: инкек-синкек
болезнь, мучение, наказание
беда, нужда, несчастие
инкек çӳретекен — насылающий бедствие
çил инкеки — бедствие ветра (из моления)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ин’г’эк’, ин’_гэ_к), бедствие, беда, несчастье. Сред. Юм. СПВВ. «Инкек — в смысле неожиданной беды главным образом». Инкекпе çын пусăрнать, теççĕ. Несчастье придавливает человека. Алекс. Нев. Новгородра инкек çине инкек тухса пынă. N. Акă инкек! Ку ачу аллине ăçтан ӳксе капла сиктернĕ, кин? N. Çиме çитменни пĕр инкек. || Материальный вред. Шорк. Лаша вилсе пĕр инкек кортăм. Шибач. Инкек полчĕ. Стряслась беда (напр., пропали деньги — окçа çохалать). КАЯ. Инкекĕ тупăнĕ вăл, ырри çук! До беды не долго; чего хорошего, а это как раз! Кратк. расск. 20. Вара эсир: пирĕн тата кĕçĕн шăллăмăр пур, тесе, мĕшĕн каларăр вăл пуçлăха? Эх, ачамсем, манăн инкекĕме (на мою беду) каланă эсир! Жит. свят. Февр. Св. Агафия тĕрме сыхлакансене инкеке кӳртес мар тесе, Христосшăн та аеап курасшăн пулса, тĕрмерен тухса кайман, çавăнтах турра кĕл-туса тăнă. || Бранное обзывание человека или предмета. «Инкек — усал сăмах пулать». М. Шевле. Çын вилесрен хăраса пĕртен-пĕр лашине пусса парать çак инкеке (т.-е. киремети). Юрк. Пĕр чыкан ачи кĕлете вăрлама кĕнĕ. Ăна хуçисем тытнă та, кăна, инкеке, мĕн тăвар-иш? теççĕ. Альш. Эй инкексем! тесе калать, тет; вăл хăех илсе кайнă, тесе калат, тет. Инкек — слабый, ничтожный человек. Турх. Çын лашине çиленсе каланă: инкек! шуйттан пуçĕ! мур хирменĕ! Чарăнса тăрать тата, пăх çиен! М. В. Шевле. Кил хуçи ĕнтĕ тем пекех ӳкĕнет ко инкеке (т.-е. киреметь) çăмăрпа торăран хăтăлтарнăшĕн. N. Мĕн теççĕ-ши ăна, инкеке?!.. Как же это оно называется, шут бы его побрал! (говорит о растении, названия которого не знает). || Инкек — назв. божества. Хурамал. Магн. 113. || Назв. злого духа. Ст. Ганьк. Сар каччăн шăлне-çăварне хăçан та хăçан хурт çирĕ, инкек çирĕ, çавăн чухне инкек çитĕр (инкек — хуртпа перекен усал). Самар.? 77 тинĕс уттинчче сарă ту, сарă ту айĕнче сарă чул, сарă чул айĕнче сарă каччă. Сарă каччăн шăлне-çăварне хăçан та хăçан хур çирĕ (scr.: сирĕ), инкек çирĕ (scr.: сирĕ), çавăн чуне инкек çитĕр, хурт çитĕр (инкек — хуртпа перекен усал). (Из шăл-суран чĕлхи).

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

бәла

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «несчастье», «беда», «бедствие», «лишение»; 2. «утрата», «ущерб»; др. тюрк., Зол. бл. ӓмгӓк, МК эмкек, Замахш. эмгек «страдание»; тефс. XII—XIII вв. ӓмгӓк «трудность», «мучение»; туркм. эмгек «труд», «хлопоты»; «мучение», «страдание»; «боль», «болезнь»; тат. имгэк «беда», «увечье», «хлопоты»; уйг. әмгәк, кирг. эмгек, узб. эмгак, азерб. әмәк, тур. эмек, казах. еңбек «труд», «работа», «забота»; др. уйг. эмгэн «страдать»; ср. монг. эмгэг «болезнь», «недуг»; «повреждение», «увечье»; эмгэнэх «горевать», «печалиться», «скорбеть», «оплакивать»; «соболезновать»; чаг. эмгэк «труд», «тягость»; «ползание ребёнка». Происходит от ӓмгӓ (КБ) «мучиться», «испытывать бедствия»; см. амак.

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

хĕн. «Дом трудолюбия» туса çитереспе пит йăвăр инкек (хĕн) пулнă. Сĕм тĕттĕм çĕр варринче çумри çуртра вут тухнă та сасартăках темиçе çурта хыпса илнĕ. Çук çынсем валли лартнă çурт ытти çуртсемпе пĕрле пĕтĕмпех çунса пĕтнĕ. Çак йăвăр инкек (хăш-хăш çĕрте вут тухнине шар теççĕ) çӳлтен сăнмалăх пулчĕ пулĕ тесе Иоанн атте никама та хуйхăрма хушман [Отец 1904:25].

Çавăн пекех пăхăр: