Шырав: йăлăн

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
молить, умолять, просить, упрашивать
каçарма йăлăн — умолять о прощении
йăлăнса ыйт — упрашивать
йăлăнса çӳре — попрошайничать

2.
молиться, поклоняться кому-чему-л.
хĕвеле йăлăн — поклоняться солнцу
турра йăлăн — молиться богу

II.
уставать, утомляться, выбиваться из сил
ĕçлесе йăлăн — устать от работы
утса йăлăн — утомиться от ходьбы

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

умолять, просить
йăлăнса ил — вымолить
йĕрсе йăлăнни — молитва с плачем

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(jы̆лы̆н), уставать. См. ывăн jы̆ҥгы̆л. В. Олг. Питушк. (jŏлŏн). Пшкрт. Каран jы̆лы̆нза с'и_дӓ_чэ̆ каи_мӓ_счэ̆. Чертаг. Йăлăнчĕ, устал. N. Отсан-отсан, ĕпĕр йăлăнсах çитрĕмĕр (совсем устали).

(jы̆лы̆н), просить, умолять. Юрк. Çав вăхăтра ку, тутар арăмĕ, вырăсла пĕлменскер, тытăнат вырăсла калаçма: «Ты меня, пожалуйста, не больно суди!» тет, йăлăнса (умоляя). Упа 617. Шăши: яр, тесе, йăлăна пуçланă: еэĕ мана ярсассăн, эпе сана ырлăх тăвăп, тенĕ. Мышь начала умолять: «Отпусти! Если ты отпустишь меня, я тебе отплачу добром.» Истор. Вăл часрах каялла тавăрăнна та, йăлăна-йăлăна, Олегпа килĕшнĕ (после унижений, примирился с Олегом).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«упрашивать», «умолять», «взмаливаться», «усиленно просить»; чаг., алт. В дьалин, дьалган, узб. ялин, ног., башк., тат., кумык, ялин, уйг. йелин, кирг., казах., к. калп. жалин, ойр. дьалын, тефс. XII—XIII вв. йалвар «упрашивать», «умолять»; хак. чалган «подхалимничать»; ср. монг. залах «просить пожаловать», «приглашать». Происходит от йал «пламенеть», «гореть желанием»; ср. йăлкăш, ялкăш «пылать» «ярко гореть».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

тилмĕр. <…> Сана пуç çапса йăлăнатăп (тилмĕретĕп) <…> [Букварь 1880:40].

Çавăн пекех пăхăр:

йăлăм Йăлăм-кас Йăлăм-касси Йăлăм-Патĕр « йăлăн » йăлăнкала йăлăнки йăлăнса йĕрĕнтер йăлăнтар йăлăнтармăш