Шырав: йӳçĕ

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I. (йӳç)

болото, топь, трясина
ку йӳçĕ хĕлле те шăнмасть — эта трясина не замерзает и зимой

II. (йӳç)

1.
кислота, кислый вкус

кислый
йӳçĕ панулми — кислое яблоко

2. прям. и перен.
горечь

горький
йӳçĕ сухан — горький лук
Йӳçĕ сăра ӳсĕртет, хаяр арăм кăвакартать. — посл. От горького пива опьянеешь, от злой жены поседеешь.
Пурнăçра тутли те йӳççи те пулать. — погов. В жизни случаются и удачи и неудачи. (букв. и вкусное и горькое)

3.
квашеный, кислый
йӳçĕ купăста — квашеная капуста
йӳçĕ турăх — квашеное, кислое молоко
йӳçĕ чуста — кислое (дрожжевое) тесто

4.
едкий
йӳçĕ тĕтĕм — едкий дым

◊
йӳçĕ кăшман — редька
йӳçĕ кăшкар — щавель
йӳçĕ курăк — бот. кислица
йӳçĕ улмуççи— дикая яблоня, дичок

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(jӳз'э̆), кислый, горький. Зап. ВНО. Арăм-ути пек йӳçĕ. Горек как полынь. КС. Йӳçĕ — бывший в брожении: горький. Отсюда: йӳçĕ — болото (где вещества находятся в брожении). Чăв. й. пур. 38. Ху тунни тутлă пулĕ, янти йӳçĕ пулĕ (т. е. не зарься на чужое). N. † Йӳçĕ ĕççе, тутлă калаçрăмăр, ялан çамрăк пуççене хуйхăртса. Ч. С. Айван ывăл-хĕре, пире, хапăл ту, ырă туррăм, ырă чӳклемем! Йӳççе (чит. йӳçĕ ĕççе) тутлă калаçмалла ту, ырă чӳклемем, çырлаха пар. Амин. Нюш-к. Йӳçĕ çăмах çине йӳçĕ яшка. (Послов.) N. Вара хăнасем пурте лараççĕ те, çиме-ĕçме тытăнаççĕ. Ак çапла каласа ĕççе-çиеççĕ: йӳçĕ ĕççе, тутлă калаçмалла пултăр! теççĕ. Юрк. Йӳçĕ улма. Собр. † Йӳç пашалу, урпа çăнăх (sic!), тăвар ярса çирĕммĕр (sic!). || Горечь. Ала 71. † Турат куçĕ куркисем, эрĕм йӳççи сăрисем. Орау. Сăмса шăтăкĕ çăвар маччинче пырпа пĕтĕçнĕ çĕрте ман ир яланах темскер йӳççи тăрать. В. Олг. Куçа йӳçĕ кĕрет ― ест глаза (от дыма). || Шибач. Йӳçĕ (о бане: угарно). V.S. Мульчара йӳçĕ пулчĕ. || Яд. Посл. 7,8. Анчах чĕлхене чарма этемрен никам та пултараймасть: вăл чарма çук усал япала, вăл пĕтĕмпех вĕлерекен йӳçĕпе тулнă. || Огорчительный. Пазух. Чипер-чипер, аппине, эпир кула пуçласан, йӳçĕ пулчĕ сар ача (т. е. когда мы стали насмехаться над ее любовью, ей стало не по себе). || Квас. Ст. Чек. О сохр. зд. 75. Çавăнпа пирĕн пурте кăвас (йӳçĕ) ĕçме юратаççĕ. Юрк. Йӳçĕ = кăвас, квас. N. Кăна кура ачасен ашшĕсем ачисемпе йӳçĕ тума (для варки кваса) шкула салат парса яра пуçларĕç. Календ. 1910. Йӳçĕ кăрчанкă чирĕнчен пулăшма пултарать. О сохр. здор. 75. Çынсем нумайĕшĕ кăвас (йӳçĕ) ĕçеççĕ. Кăваса (йӳççе) тĕрлĕ тырăран тăваççĕ. Альш. Йӳçĕ ĕçсе пăсăлтăм. Испортился от того, что пил квас. СПВВ. Йӳçĕ, йӳçек.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

ачы, әче

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«горький», «кислый»; узб. ачи, уйг. аччик, уйг. Син. ачығ, кирг. ачуу, к. калп., ног. ашшы, казах. ащы, башк. асы, әсе, якут, аhыы «горький», «кислый». См. йӳç.

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

кăвас. Йӳççе (кăваса) ытлашши ĕçес пулмасть, тин тунă йӳççе е вĕретмен шыв хушнă, е сивĕ йӳççе ĕçме те юрамасть [Береженного 1892:3].

Çавăн пекех пăхăр:

йӳç-шанкă йӳç-шу йӳççĕн йӳççи « йӳçĕ » Йӳçĕ ваþ йӳçĕ пĕремĕк йӳçĕ паракан йӳçĕ пыл Йӳçĕ уйĕ