Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
младший
моложе, младше
кĕçĕн кин — младшая сноха (жена младшего сына)
кĕçĕн классем — младшие классы
кĕçĕн çулти шкул ачисем — дети младшего школьного возраста
кĕçĕн хĕр  —1) младшая дочь 2) младшая золовка (говорящей)
кĕçĕн ывăл — 1) младший сын 2) младший деверь (говорящей)
вăл манран виçĕ çул кĕçĕн — он моложе меня на три года
вăл манран виçĕ çул кĕçĕнрех — он моложе меня на три года

2.
младший (по положению)
нижестоящий
кĕçĕн инстанци — нижестоящая инстанция
кĕçĕн лейтенант — младший лейтенант
кĕçĕн ăслăлăх ĕçченĕ — младший научный сотрудник

3.
низовой
кĕçĕн организацисем — низовые организации

4. грам.
второстепенный
предложенири кĕçĕн членсем — второстепенные члены предложения

5. уст.
небольшой (по размерам)
çĕр кĕçĕн — земельный надел невелик

◊
кĕçĕн алăк — калитка
кĕçĕн хапха — калитка
кĕçĕн кăнтăрла апачĕ — полдник
кĕçĕн кăрлач — уст. февраль
кĕçĕн çын — новобрачная
кĕçĕн çынпа упăшки — молодожены
кĕçĕн çын — красная девица (о стеснительном молодом человеке)
кĕçĕн туй — свадьба с неполным обрядом
кĕçĕн чĕлхе — анат. язычок
кĕçĕне хăвар — унижать

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

младший

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_кэ̆з'э̆н, к'э̆з'э̆н), малый, маленький, низкий. Кильд. † Атте-анненĕн арки çинче кĕçĕн чух таптанă йĕрсем пур. («Кĕçĕн» часто употребляется в см. «моложе», сравнительно, но употребляется и в полож. смысле, в зн. «маленький»). Алших. Эпĕ кĕçĕн чухне пирĕн çĕр ĕçлеме çĕр пит сахалччĕ. Сред. Юм. Пôс пит кĕçĕн. Земельный надел не велик. Ст. Чек. Унта пĕр кĕçĕн кăна ял пур. Собр. Кĕçĕн пуç чарăнман, мăн пуç кайнă, теççĕ. (Послов.). Ib. Малтан хăйне асла хуракан, кайран кĕçĕн пулнă, теççĕ. (Послов.). N. Хăна ху кĕçĕне ан хур. Не унижай себя. О земл. Суха кассисене кĕçĕнрех илес пулать. Юрк. Тепĕр аллине тата пăтăлă кĕçĕн хуранне илсе... Альш. Аслă ялтан кĕçĕн яла туй килет. (Кăвар туртни). Ст. Шаймурз. † Тăвансенĕн ĕçки — кĕçĕн ĕçкĕ; кĕçĕн пусан та, ӳсĕртет. N. Пĕр пысăк шăтăк алтаççĕ; ун йĕри-тавришне кĕçĕн шăтăксем алтаççĕ. Трень-к. Пĕри ман пек кĕçĕн çоллăччĕ (малолеток), тепĕр виççĕшĕ пирĕнрен аслăччĕç. Трхбл. † Кĕçĕн кĕпер — кĕпер мар. Ст. Шаймурз. Пыра-пыра, хир варринче пĕр кĕçĕн кăна пӳртре çĕвĕçĕ пур, тет. || Маловажный. N. Хĕрарăмсем арçынсенчен кĕçĕн (старое изр.). || Младший, меньшой. Н. Карм. † Эсирех те аслă, эпĕ кĕçĕн, хирĕç тăрса сăмах хушаймăп. Ау 181. † Ах аттеçĕм, атте! Мĕн кĕçĕнтен çын çирĕ, çапах тухса каймарăм. Кĕсĕсем. Кĕçĕнех те вăрман хыçĕнче шăхăрса та сӳресем сӳреççĕ. ЧС. Кĕçĕнтен пуçтарнă ăсне пачĕç. К.-Кушки. Чи кĕçĕнни, самая младшая (напр. дочь). Ib. Манăн хĕрсенчен, аслинчен кĕçĕнни, хамăр ялах кайнă. Моя вторая дочь вышла замуж в нашу же деревню.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

яшь, көче

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[keĵenj]
pli juna
кĕçĕн хĕр  — pli juna filino
кĕçĕн ывăл — pli juna filo
кĕçĕн ăслăлăх ĕçтешĕ — malsupera scienca laboranto
кĕçĕн классене вĕрентекен — instruisto en baza lernejo
вăл манран пĕр çул кĕçĕн — li (ŝi) estas pli juna ol mi je unu jaro

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«младший» кĕçĕн çын (букв. «младший человек») «молодица, недавно вышедшая замуж в данную семью»; башк. кесе «младший», «меньшой»; кесе лейтенант «младший лейтенант»; казах. киши, кирг. кичи, кичӳӳ, узб. кичик «младший»; ср. венг. kicsiny «маленький» < др. чув. (булг.) яз.; в тюркских языках понятия «младший» и «маленький» выражаются одним и тем же словом, в чувашском — разными, см. пĕчĕк; к ~ п.

Çавăн пекех пăхăр: