Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1. союз соед. повторяющийся
ни... ни...
ни сана, ни мана — ни тебе ни мне
ни унта, ни кунта — ни туда ни сюда
ни вăл каламарĕ, ни эпĕ ыйтса пĕлеймерĕм — ни он не сказал, ни я не спросил

2. частица отриц.
не
ни йăваш, ни хаяр — не тихий и не злой
ни ĕçмест, ни çимест — он не ест и не пьет

II.
подражание жужжанию, писку, напр. насекомых,
пиликающим звукам, напр. скрипки
ни-ни — усил. от ни II.

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

ни
ни кĕпе-йĕм, ни тăла таврашĕ çук — нет ни белья, ни онуч, ни тому подобных вещей

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_ни), подр. жужжанию насекомых. Б. Олг. Вăрăм-тона ни! тесе çӳрет: ста йон топас-ши, ста хырăм турантарас-ши, тесе çӳрет, тет. Ib. Шăнасам сĕрлеччĕ: ни, ни, ни! теччĕ.

встр. в. удвоении: ни-ни.

(н'и), частица соответствующая русск. ни. М. Васильев № З, 32. Мĕн сăлтавпа кĕтĕн эс, мĕскер полчĕ-ха онта? Ни çын килни илтĕнмес, ни куçармаç ман çорта. Чăв. й. пур. Халĕ ĕнтĕ çĕнĕ çĕрте ни çурт тăвайман, ни укçи пĕтнĕ. Ib. Иван вара ни салтака каяйман, укçине ахалех пĕтернĕ. N. Кунта пирĕн ни кунĕ кунĕ, ни çĕрĕ çĕрĕ? N. Вĕсем ни çурăлаймаççĕ, çурăлнисем те тăкăнса пĕтеççĕ. Яргуньк. Тилĕ тус калат, тет: кунта пирĕн пата ни хут килмест, тесе каларĕ, тет. Пазух. Ни юртти çук, чуппи çук. Прахăр хварăр çырмана. Чуратч. Ц. Ни кăçкăрма сасси пĕтет, ни сиккеленмелле мар. Орл. II, 249. Ни ати мар, ни апи мар, пуççапмасăр кĕримăп. (Авăн вăчахĕ). Чураль-к. † Çакă яла килтĕм те, ни сар хĕр çук, сар хĕр çук, хура хĕр куçран каймарĕ. ЧС. Иккĕш те, усĕрĕскерсем, ни чарăна пĕлмерĕç, тет, ни туха пĕлмерĕç, тет, тӳрех шыва шатăртаттарса кĕрсе кайрĕç, тет. N. Ĕнер хытă ĕçнĕ те, паян ни этем, ни этем мар çӳрен («ходишь сам не свой»).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

1. частица усилит. та (те); ни один человек пĕр çын та; на небе ни облачка тӳпере пĕр пĕлĕт те çук
2. ни... ни союз повторяющийся ни... ни; та (те); ни взад ни вперёд ни каялла ни малалла; ни туда ни сюда унта та кунта та кайма çук

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

ни, та, те, мар; ни взад ни вперед ни каялла, ни малалла; ни он, ни ты вӑл та мар, эсӗ те мар.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

. 1. частица усил. (в отрицательных предложениях) та [те]; ни одна книга не пропала пĕр кĕнеке те çухалман; 2. частица усил. та [те]; во что бы то ни стало кирек мĕн пулсан та; кто бы ни был кирек кам пулсан та; 3. союз (при присоединении однородных членов предложения) ни, та [те]; ни встать, ни сесть ни тăма, ни ларма çук; тăма та ларма та çук; ◇ ни-ни çук, çук; ни с места! вырăнтан ан хускалăр!

(в сочетании с предлогами отделяемая часть местоимений никто, ничто, никакой, ничей) ни⸗; ни о чём нимĕн çинчен те; ни от кого никамран та; ◇ ни за что тем тесен те.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

— отрицательная част. = «ни»; туркм., тур. не, узб. нане бен, не сен, чув. ни эпĕ, ни эсё «ни я, ни ты»; не бӳгӳн, не йарын, чув. ни паян, ни ыран «ни сегодня, ни завтра»; туркм. не оне, не де ыза, чув. ни малалла, ни каялла «ни взад, ни вперёд»; узб. на китоб, на дафтар олби, чув. ни кĕнекине, ни тетрадьне илмерĕ «не взял ни книги, ни тетради»; чув. никам «никто», нимĕн «ничто», ниепле «никак», «никакой», ниçта «нигде», нихçан «никогда». Частицу эту чуваши получили от русских, а тюрки — от персов.

Çавăн пекех пăхăр: