Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
весь, вся, все, всё
пĕтĕм тĕнче — весь мир
пĕтĕм халăх савăнать — весь народ радуется
пĕтĕм Раççейри амăрту — всероссийское соревнование
вăл пĕтĕм пурнăçне ялта ирттернĕ — он всю жизнь провел в деревне
пĕтĕм вăйран тăрăш — стараться изо всех сил

2.
целый

целиком
пĕтĕм кăвакала ăшала — зажарить утку целиком

3.
общий, совокупный
пĕтĕм халăх ĕçĕ — общенародное дело
специалистсен пĕтĕм хисепĕ — общее число специалистов

4.
валовой
пĕтĕм продукци — валовая продукция

5. диал.
самостоятельный, независимый, полный
пĕтĕм хуçа — полный хозяин

◊
пĕр пĕтĕм — единый, целостный
пĕр пĕтĕм фронт — единый фронт

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

целое
весь
все
пĕтĕмпе, пĕтĕмпех, пуçĕпе — совсем; итого; сполна

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(_пэ̆_дэ̆_м, _пӧ̌д'ӧ̌_м), целый, цельный. Ал. цв. 3. Хĕвел тухăçĕ енчи кĕленчерен тунă тап-таса, пăсăлман пĕтĕм куçкĕски. Альш. † Арча-арча панулми, суйласан та пĕтĕмми тухмас-çке. N. Пĕтĕмми килсе çитсен, вăл кăшт анчаххи пĕтĕ. N. Пĕтĕм çанă, цельный рукав. Юрк. † Арча-арча сарă улма, суйласан та тухмас пĕтĕмĕ. || Самостоятельный, полный. Ашшĕ-амăшне. Эсĕ ĕлĕкхин пекех хисеп курса, пĕтĕм хуçа пулса пурăна пуçлăн... || Взрослый. СТИК. Пĕтĕм çын = çитĕннĕ çын. IЬ. Пĕтĕм çынна çитнĕ ĕнтĕ, ача йăлине пăрахман-ха. Альш. Унта епле пулсан та пĕр-пĕр хамăртан пысăкраххи е пĕтĕм пысăк (совсем взрослый) çынах пулатчĕ пирĕн, хурт астăваканни. || Весь, все. N. Пĕтĕм яла кашни çын патне кĕрсе çӳренĕ. (Из обряда «Сĕрен».). Турх. Пĕтĕм çĕр пичĕ (лицо земли) тĕттĕм çеç. N. Пĕтĕм ĕмĕрĕме хулара пурăнса ирттертĕм. БАБ. Шенкерпи — пĕтĕм тĕнчери юмăçсен пуçлăхĕ. N. Пĕтĕм хир çын вилли анчах пулнă. N. Пĕтĕм патшалăхран пухăнаççĕ. Со всего государства собираются. Аттик. Пĕтĕм çынтан (после всех) кайран пуçларăмăр, пуринчен малтан пĕтермелĕхне патăр. (Моленье в жатву). Микушк. Пĕтĕм выльăх çывăрса карĕ. Цив. Пĕтĕм çын тĕлĕнсе юлчĕç, тет. Конст. чăв. Пĕтĕм чăвашсем пуçтарăнса вуларăмăр. || Исключительно, сплошь. С. Айб. Вăл вырăнта пĕтĕм çĕлен-калта кăна. М. Яуши. Вăл пĕтĕм шĕшки, юманĕ, çĕмĕрт касăрĕ (= касрĕ, рубил сплошь все), тет. || Совсем, совершенно. N. Çĕрле пулсан Константинопăль хули пĕтĕм пушанса юлнă. N. Мана пĕтĕм халлĕн (совершенно) çĕнет. N. Пăрмай çомăр çурĕ, вара пĕтĕм сивĕ шăнтса карĕ (потом ударил мороз).

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[pedem]
tuta, totala, entuta
пĕтĕм тĕнче — la tuta mondo
пĕтĕм халăх пухăнчĕ — ĉiuj knaboj venis
пĕтĕм продукци — la tuta produkaro
пĕр пĕтĕм — unueca, tuteca
пĕтĕм тĕнчери — tutmonda
пĕтĕм тупăш — totala enspezo
пĕтĕмĕшле — resuma, totala
пĕтĕмĕшпе — resume, entute
пĕтĕмлет — konkludi
пĕтĕмлетӳ — konkludo

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «целый», «цельный», «целое»; 2. «весь», «всё»; КБ, Зол. бл., Замахш., АФТ, уйг., кирг., тур. бӳтӳн, маних. дӳн, уйг. пӳтӳн, азерб. бӳтӳн, туркм., казах. бӳтин, узб. бутун, кумык, бютюн, башк. бӧтӧн, тат. бӧтен, алт. В, хак. пӳдӳн, к. калп. путин «целый»; «весь»; ср. монг. бӳтэн «целый», «цельный»; «непочатый». Происходит от бӳт (кирг.) «целый», «целиком», «сполна», «полностью»; кирг. бӳтӳн в этом случае, вероятно, является формой древнего инструментального падежа; некоторые производят от глагола бет, пĕт, бит «кончаться», «завершаться»; в кирг. указанное бӳm «целый» совпадает, с бӳт «кончаться»; в таком случае пĕтĕм, бӳтӳн и др. мы должны будем понимать как «нечто законченное, завершенное», «целое».

Çавăн пекех пăхăр: