Шырав: пиллĕк

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

при абстр. счете

1.
в качестве подл. и доп.
пять
пиллĕк икке пайланмасть — пять не делится на два
ик хут пиллĕк — вуннă — дважды пять — десять
ача пиллĕксенче — ребенку около пяти лет
вăл пиллĕкри автобуспа килчĕ — он прибыл пятичасовым автобусом

2. в качестве обст.
пять раз
пиллĕк те каланă ăна — его предупреждали пять раз

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

син.: пилĕк
пять
пиллĕкшер — по пяти
пиллĕккĕн — впятером
пиллĕкмĕш — пятый
пиллĕкĕн пĕр тăван — пятеро (детей) от одних родителей
пиллĕк пус — пять копеек
есир пиллĕксĕр вăрмана кайăр — вы все пятеро ступайте в лес
пиллĕк пайа — на пять частей
çичĕ пилĕк хăйар — семь пятков огурцов

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

пилĕк (_пил'л'э̆_к), (эта форма ставится только в качестве определения) пять. N. Пилĕк çулта пиллĕк кĕтĕве кĕмен. N. Пиллĕкрен виçсĕмĕр анчах тăрса юлтăмăр. (Так говорится во многих местах). N. Çак сăмахсене илтсессĕн, эпĕ пит тăрăшма пуçларăм, вĕреннĕ чухне пиллĕкрен кая пулман. Изамб. Т. Пиллĕкех пăт кирлĕ. Регули 404. Çак пилĕк кона вăл ялан вăрманта çӳресе (порăнса). Календ. 1904. Кирек хăш ĕне те икĕ пăруран пуçласа пилĕк пăру амăшĕ пуличчен аван парать, унтан вара чакарать. Сред. Юм. Пилĕк сехетелле, пилĕк сехет таврашнелле (тĕлнелле), около пяти часов. Букв. 1904. Çĕнĕ пӳрт алăкне уçса ярсанах, пилĕк çухрăмри ту çинчи ял курăнатчĕ. Анне пирĕн: епле пурăнăпăр-ши, пĕр шалçасăр тухрăмăр, тесе йĕретчĕ. N. Пилĕк пус, пять копеек, пятак. N. Авăн пилĕк çапатпĕр.

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[pillek]
kvin
пилĕк пукан — kvin seĝoj
пилĕкшер — po kvin, kvinope
пиллĕкĕн — kvinope
пиллĕкмĕш — kvina
пиллĕк пайа пайла — dividi je kvin partoj

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, пилĕк «пять»; др. тюрк., азерб., тур., кумык., узб., кирг., тув., ойр. беш, казах., к. калп., ног. бес, башк., тат. биш, туркм., уйг. бәш, якут. биәс, хак. пис «пять»; кирг., казах., тур. билек, уйг. биләк «кисть руки», «запястье». Об этимологии этого слова проф. А. Н. Самойлович пишет: „По мнению Галеви, тюрки первоначальную пятеричную систему заменили позднее десятеричной... Галеви стоял за единство происхождения числительных пĕр (бер, бир) «один», пилĕк (беш, бес) «пять» и мăл, мĕл (утмăл, çитмĕл, алтмыш, йетмиш) «десять», восходящих якобы к первоначальному бис, бес. Примитивный тюрк обозначал одним и тем же словом три единства: простое (простую единицу), другое единство — подразумевавшее число пальцев одной руки и, наконец, третье, относившееся к числу пальцев на двух руках. Отметив совпадение чувашского пилĕк «пять» и общетюркского билек «нижняя часть руки», Галеви допускает развитие значения числительных бир, беш, миш из значения «нижняя часть руки» с пятью пальцами на одной руке и с десятью на двух» (Языковедные проблемы по числительным. Сб. статей. 1927, стр. 146).

Çавăн пекех пăхăр:

пилишник пилка Пилкка пиллĕ « пиллĕк » пиллĕкĕн пиллĕкĕш пиллĕкĕшĕ пиллĕкен пиллĕклĕ