Шырав: пуçăн

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
головой, концом (в какую-л. сторону)
шалчана шĕвĕр пуçăн çĕре тăрăнтар — вбить кол в землю острым концом
Пĕр така кутан та, пуçăн та сĕкет. (Кисĕп). — загадка Баран бодает и задом и передом. (Пест).

2.
будучи...
в состоянии...
хĕр пуçăн — будучи девушкой
ача пуçăн — (будучи) в детском возрасте
тăлăх пуçăн — будучи сиротой
ӳсĕр пуçăн — в пьяном состоянии
пĕччен пуçăн пурăн — жить совершенно одиноко

II. глаг.

начинать, приниматься за что-л., приступать к чему-л.
çырма пуçăн — начать писать
ĕçе хĕрӳллĕн пуçăн — горячо взяться за работу
литература ĕçне пуçăн — начать литературную деятельность
паянтан пуçăнса — начиная с сегодняшнего дня
Пысăк ĕçе пĕччен ан пуçăн — ĕнсӳне хуçăн. — погов. За большие дело не берись один — шею сломаешь.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

живым, с головой. N. Мана ан вĕлерĕрех! Мана пуçăн хăварăрах! Тĕнче çуттине манран туртса ан илĕрех. || Головой (к чему), концом (к чему). Альш. Вăл анасем кăнтăрланалла пуçăн. || То же, что пуççăн. КС. Хĕрарăм пуçăнах куланай татса пырать.

(-з'-), обмакнуться. Ст. Чек.

(-з'-), начинать, приниматься за дело. СТИК. Атя, пуçăн! Айда, начинай (напр., жни, пиши). Ст. Чек. Таçта кайса пуçăнмалла (= пуçламалла = ĕçе тытăнмалла). N. Выç çынсенĕн кил-йышсене тăрантарма пуçăнать. Кан. Кив самана вырăнне çĕн самана пуçăнчĕ. Регули 722. Вăл онтан пуçăнчĕ. Сред. Юм. Ĕçе пуçăннă = ĕçе тытăннă. Орау. Ĕçе пуçăниччен; пуçăнсан, каять вара. Ib. Паян лаптăка вырса пĕтерсе шĕвĕре (пĕр пуçĕ шĕвĕр) пуçăнтăмăр. Якейк. Ĕçе пуçăнас полать, ĕçлеме тапратас полать. N. Пуçăнса каять (речка). Сир. 167. Ĕнтĕ тăр та (в рукоп. пуçăн та), Иордан шывĕ урлă каçса кай.

Çавăн пекех пăхăр:

пуç-хула пуç-чиккĕн пуç-юн пуçă « пуçăн » пуçăнтар пуçăр пуçăрăн пуççăн пуççăп