Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
лестница

лестничный
йывăç пусма — деревянная лестница
пусма картлашкисем — лестничные ступеньки
пусмапа хăпар — подниматься по лестнице
пусма тăрат — приставить лестницу

2.
ступенька
алкум пусмисем — ступеньки крыльца
сăрлă пусмасем — крашеные ступеньки

3.
крыльцо
пӳрт пусми — крыльцо дома

4.
стеллаж (на строительных лесах)

5. диал.
наметка (рыболовная снасть)

II.

1.
ткань, материя, полотно

тканевый, матерчатый, полотняный
пурçăн пусма — шелковая ткань
чечеклĕ пусма — цветастая материя
пусма татăкĕ — кусок полотна

2.
ситец, миткаль

ситцевый, миткалевый
пусма кĕпе — ситцевое платье

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

лестница. СТИК. Пусма, лестница у здания. Кан. Ишчейккăсем пусма тăрăх улăхса анни курса ларакансене питĕ те тĕлĕнтерет. Ib. Кашни йăттăн тенĕ пекех пусма çине пусса улăхас йĕрке урăхла. N. Хăшĕ пусмасем лартса хӳме çине хăпарнă. N. Пусмана чул çурт çумне тăратрĕ те, пусма кутне ваттине тыттарчĕ; хува çӳле хăпарса карĕ. N. Пусма тăрăх чупса хăпарса (анса) карăм. Микушк. † Атăл тĕпĕнче энче закладка пур, кĕрсе илме пусми çук. (Энче, драгоценный камень, так думает автор). || Крыльцо. ЧС. Пăлтăр пусми, кĕлет пусми. Бгтр. Посма вĕçĕнче (на крыльце избы) пĕр старик ларать, тет. Изамб. Т. Унтан пусма (крыльцо) патне пыраççĕ. Альш. † Сирĕнех пусмăрсем решетке: аллăрсенче симĕс перчекке. Хурамал. † Пусма вĕçне тăрса пăхса юлăр. ЧС. Анне пӳрт пусми çинче хуйхăрса ларат. Б. Олг. Хыйматлăх çатса тохат посма вĕçне утсане, тăратат. || Ступеньки крыльца. Альш. Ку сиктерет, тет те, сразу вунă пусмана çитерет, тет. N. Пусмăрсем пустав та, эп пусаймăп. Якейк. † Ати посми йĕс посма, килмен полсан, посман полсан, сăрланă посма полаччĕ. Ма килтĕм-ши, ма посрăм-ши? || Мостки. N. † Пуян хĕрĕ калпак çăват, пусми сайра пусмашкăн. || Стремя. N. Ылттăн йĕнер, кĕмĕл пусма. Сюгал-Яуш. Тата тепре пусрăм та, ман пусма çакланса ларчĕ. || Назв. всякой материи, кроме суконных материалов. Алших. Пурçăн пусма, шелковая ткань. Альш. Пусмасем-çипсем, таканасем-касмăксем курса пăхса çӳренĕ. Ib. Пусма кĕпе пит пусать. Нижар. † Тăрăх-тăрăх хура пусма, кĕпелĕх мар, кĕштеклĕх. Сунчел. † Лапка илемне кӳрекен, хрантсус пусма мар-ши çав? Кильд. † Улача кĕпе умĕ чăн пусма. Толст. Пуканине хăй хĕрлĕ пусма татăкĕсемпе тумлантарса пĕтернĕ. Имен. Пусма, бумажная материя. Ib. Пусма кĕпе тăхăннă. Ib. Ман пĕр пусма кĕпе те çук-ха. Сред. Юм. Хĕрарăмсĕн кĕпе арки вĕçне тытакан çитсӳне (ситец) посма теççĕ. Ib. Кĕпе аркине тытма хôра пôсма илтĕм-ха. Ib. Хĕрарăмсĕм кĕпе аркине тытакан хăмаçа пôсма теççĕ. Имен. Пусма — кĕпе арки тытмалли, тĕрлĕ тавартан касса кăларса, кĕпе аркине çавăнпа тытаççĕ. Ст. Чек. Пусма (ткань), пӳрне пусăм сарлакăшĕ, кĕпе аркине тытаççĕ. Ĕлĕк мăнтăр пусмаран касса тытнă, халь тĕрлĕ тавартан касса тытаççĕ. ЧП. Улача кĕпе сар пусма — арăмсенĕн юсанĕ. Изамб. Т., Янтик. Пусма, ситец. Пухтел. Çитсăпа пусма пĕр ятах (обозначает одно и то же). || Ясли. Питушк. || Назв. рыболовной снасти. Якейк. Пусма — алтăр пек, çипрен çыхса тăваççĕ.

(пусма), scalae (?), gradus, лестница, ступеньки. Ст. Чек.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

тукыма (ткань)

басма (лестница)

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «хлопчатобумажная фабричная ткань с набивным цветным рисунком», «ситец», «миткаль»; 2. «лестница», «ступенька»; тат., башк. басма «ступень», «ступенька», «мостки», «перекладина через речку»; тат. басма «набойка», «ткань с нанесенным на нее красочным узором»; «издание», «оттиск», «печатный»; уйг. басма «печать», «оттиск», «набивка на ситце»; «сорт набивной, кустарной бумажной материи»; к. калп. баспа «печать»; казах. баспа «издательство»; узб. босмачы, азерб., кирг. басмачи, уйг. басмачи «активный участник контрреволюционного движения в Средней Азии». От пус «давить».

Çавăн пекех пăхăр: