Шырав: саламат

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
нагайка, плетка, кнут (ременный)
чĕн саламат — ременный кнут
кĕрӳ саламачĕ — уст. нагайка жениха (принадлежность свадебного ритуала)
Пӳрт хыçĕнче икĕ вĕçлĕ саламат çакăнса тăрать. (Çивĕт).
— загадка За домом висит нагайка о двух концах. (Волосы, заплетенные в косы).

II. диал.
жидкая кашица

III.
саламат кĕперĕ — диал. радуга

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

нагайка. А. Турх. Зап. ВНО. Саламат, кнут с длинным череном и привязанным к концу бечевки куском холста. Орл. II, 248. Пӳрт хыçĕнче икĕ вĕçлĕ саламат çакăнса тăрать. (Çӳт туни). Собр. Пӳрт хыçĕнче саламат çакăнса тăрат. (Çитĕ = çивĕт). Ст. Чек Кĕрĕвĕнне хĕр туйĕ çыннисем минтерне, саламатне (особый ременный кнут), хура сăран алсисене вăрлама пултараççĕ, е çаксенчен пĕрне вăрлаççĕ; кĕрӳ вара килĕшсе читвĕрт е çур читвĕрт лартса каялла илет. N. † Йăран çинчи ерĕме кĕру саламатĕ тунă ăсем. Собр. † Саккăрăн явнă саламат сакăр çĕрелле каяймаст. Абыз. Шăтăкра (в яме) ик саламат пулнă: пĕринпе çапсан — вилет; тепринпе çапсан — чĕрĕлет (т. е. ударенный). СПВВ. ФВ. Саламат — кĕске пушă, аври те кĕске, чĕнтен, саккăрпа, хĕрĕх чĕнпе явса тăваççĕ. НАК. Хĕр уй-хапхичен тухсан (из своей деревни), кĕрӳ çитеччен кĕтсе тăрать. Кĕрӳ çитет те, хĕр куми хыçне тăрса, кӳме умăнче тăракан хĕре пуçĕнчен аллинчи саламачĕпе виçĕ хутчен пур выйĕпе çапат. Унтан вара тӳррех венчеке каяççĕ. Сред. Юм. Саламат тесе чĕнтен явса тунă кĕске чăпăрккана калаççĕ.

назв. кушанья.

от араб. салават, благословение, молитва; в чув. яз. отдельно в этом значении не употоебительно. Отсюда: саламат кĕперри.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

саламат кĕперĕ, салават кĕперĕ, асамат кĕперĕ (кĕперри) «радуга»; тат. салават кӳперĕсаламат, салават кĕперри. Вероятно, происходят от арабского «небо», взятого в форме множ. ч. (самават); следовательно, самават кĕперри — «небесный мост». Могло получиться это слово от араб. и перс. саламат «безопасность», «целость», «благополучие», «спасение», «мир». По талмудическим и мусульманским сказаниям, по выходе из ковчега Ной принес жертву богу и получил обещание, что впредь не будет потопа. Знамением этого обещания была указана радуга, появляющаяся на небе после дождя в знак того, что это не дождь потопа, а дождь благословения, благополучия (Быт. VI—IX гл.). Основой для слова асамат [азамат] послужило персидское (ӓзим) «великий», «огромный» или (ӓзӓмӓт) «величие», «великолепие»; «величественный»; следовательно, асамат (с = з) кĕперри — «величественный мост». В тюркских языках нет единообразия в названии радуги, в каждом языке свое особое название, в большинстве случаев оно связано со значением «небо»: азерб. кӧй гуршағы, хак. тигир хуры букв. «небесный пояс»; тур. алайми сема (< араб.) букв. «небесное знамение (знамение неба)»; кирг. асмандагы жаа букв. «небесная дуга»; ср. фр. ark en ciel букв. «небесная арка».

Çавăн пекех пăхăр:

саламалик саламалит саламальник саламандра « саламат » саламат кĕперри саламлă саламлăн саламлăх саламла