Шырав: сӳсмен

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

хомут
вăкăр сӳсменĕ — ярмо (для быка)
сӳсмен пăявĕ — гужи
лашана сӳсмен тăхăнтар — захомутать коня

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

хомут
пасартан сӳсмен илсе таврăнчĕ — купил на базаре хомут и вернулся
сӳсмен пăйавĕ — гужи

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

хомут. СПВВ. МА. Сӳсмен = хăмăт. Латыш. Сӳсмен витĕр виç хут кăларать, сӳсмен нишĕ тухтăр тесе. Тогаево. Пирĕн сӳсмен сӳсменле. СПВВ. ФИ. Сӳсмен, лаша кӳлнĕ чухне лаша мăйне тăхăнтараççĕ. СПВВ. ИА. † Сар-сар лаша, сар лаша, пуçне-мăйне йăс сӳсмен юраттарса пулмарĕ. Изамб. Т. Унтан сӳсмен тăхантараççĕ. Сред. Юм. Сӳсмен витĕр пăхни. Пĕр шуйттан чĕлхи пĕлекен çыннăн ачи: атте, мана вилеччин шуйттан чĕлхине вĕрентсе хăвар-ха, тесе ыйтать, тет; ашшĕ: эп вилсен, сӳсмен витĕр ман çинелле пăхайăр, вара вĕренен, тер(ĕ) тет. Ашшĕ вилсен, ачи сӳсмен витĕр пăхать, тет те, ашшĕ тирне шуйттансĕм сӳрĕç, тет те, пĕр шуйттанĕ çав тире тăхăнса топăта (= тупăка) выртрĕ, тет. Ашшĕ шăммисĕне таçта пуçтарса карĕç, тет. Çак ачи сăмала вĕретет, тет, хоранпа та, хоранĕпех тытса топăт ăшне йохтарса толтарать, тет. Ашшĕ тирне тăхăнса выртнă шуйттан сиксе тăрать, тет те, чупкаласа çӳреме пуçларĕ, тет (сăмала яраччин пор шăтăка та хĕреç хорса тохнă, тет); пӳрт кĕтессинче пĕр пĕчик шăтăк пор, тет те, хай шуйттан çав пӳрт кĕтессине ялт çĕклерĕ, тет те, тохрĕ-карĕ, тет. Çав çынтан вара шуйттан чĕлхине вĕренекен полман, тет.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«хомут»; сӳсмен пăявĕ «гуж»; см. пăяв; по Рясянену, заимствование из мар. яз.: сӳспан «хомут» (TLT 261).

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

хăмăт. <…> ăна (çăмăлланакан арăма. – Э.Ф.) е кăмакана, е чулпӳне лартаççĕ, хырăмне пускаласа пĕтереççĕ, силлеççĕ, хăмăт (сӳсмен) витĕр кăлараççĕ [Сборник 1903:47].

Çавăн пекех пăхăр:

сӳсленчĕк сӳслет сӳслеттер сӳслик « сӳсмен » сӳсмен пăявĕ сӳсмен хулхи сӳсон сӳт сӳтĕк