Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
правильный, безошибочный, верный

правильно, безошибочно, верно
тĕрĕс хурав — правильный ответ
тĕрĕс çулпа пыр — идти по верному пути
чăвашла тĕрĕс калаç — правильно говорить по-чувашски
хуçалăха тĕрĕс ертсе пыр — умело, правильно руководить хозяйством
тĕрĕс мар — 1) неправильный, неверный 2) неправильно, неверно
тĕрĕс мар кала — искажать, извращать; говорить неправду

2.
точный, истинный

точно, истинно
тĕрĕс вăхăт — точное время
сехет тĕрĕс çӳрет — часы идут точно

3.
подлинный, истинный, настоящий
тĕрĕс факт — подлинный факт

4.
справедливый, объективный, правильный

справедливо, объективно, правильно
тĕрĕс критика — справедливая критика
тĕрĕс критик — справедливая критика
ыйтăва тĕрĕс татса пар — объективно разрешить вопрос
вăл тĕрĕс çын — он человек справедливый

5.
правда, истина
правдивость

правдивый, истинный, соответствующий действительности

правдиво, истинно
тĕрĕс сăмах — правдивое слово, правда
çыравçă пурнăçа тĕрĕс çырса кăтартнă — писатель правдиво изобразил действительность

6.
целый, невредимый

в целости, в сохранности
вăл вăрçăран тĕрĕс таврăннă — он вернулся с войны невредимым

7. в ответах, репликах
да, конечно, верно, правда, правильно
тĕрĕс, вăл пирĕн çуртра пурăнать — да, он живет в нашем доме
тĕрĕсси тĕрĕсех ĕнтĕ — что верно, то верно

II.
подражание грохоту падающего предмета

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

правый, правильный, истинный, верный. N. Сирĕн сăмахсем пире тĕрĕс пек туйăнаççĕ. Чăв. й. пур. 6. Унтан вара старăстанăн тĕрĕс пулнă (оказался правым). Полтава 38. Тĕрĕс алла хĕç тытса, пĕрре кассах ĕç тăвас. || Целый, сохранный. КС. Эпир халь пурте тĕрĕс пурăнатпăр (все целы и здоровы). N. Халĕ чипер куç-пуç тĕрĕс чухне çырас, тет. || В целости, в сохранности. N. Çурт тĕрĕс тăрать-и? Тĕрĕс тăрать. В целости. N. Ял йышсем пурте тĕрĕс пурнаççĕ. КС. Эпир халь пурте тĕрĕс пурнатпăр. БАБ. Çак выльăхсем инче çула кайсан, унтан тĕрĕс таврăнма пар. Пшкрт. Шатак тĕрĕс порнатăр-и? Живы ли. Ib. Сорăксам тĕрĕс-и? Целы ли? Б. Олг. Вольăх та килте, шăпах, тĕп-тĕрĕсех порăнатпăр. || Нормальный, здоровый. Шурăм-п. Çыннисем пĕри те тĕрĕс пулман: пĕри кукша, тепĕри кĕçĕллĕ, тата тепĕри сăмса юха пулнă. N. Манăн алă-орасем тĕрĕсех. О сохр. здор. Çакăнта мĕн каланине пурне те лайăхрах ăнласа илсе, кирĕк хăçан та тĕрĕс туса тăма тăрăшас пулать. || Правильно, верно. Сунт. Çапла çав, çапла! Эсĕ калани тĕрĕс питĕ. СТИК. Эй тĕрĕс! Верно, верно, я ошибся. Яжушк. Халь укçу тĕрĕсех (в должном количестве, верно по счету). Кан. Склатран тĕрĕс мар çĕре кăларса янă чăптасене тĕрĕс вырăна кайнă, тесе, çырса хӳнă. СПВВ. Ку ĕç сăмах çинче тĕрĕс тăмалла пултăр. Изванк. Çав кукша майра çĕр тавраш тума пит тĕрĕс пĕлет. Янш.-Норв. Вăл старике пирĕн ялсем пур чӳк кĕллисене те питĕ тĕрĕс пĕлсе тăрат, тетчĕç. N. Эсĕ кăларнă йăлана пурне те тĕрĕс туса тытса тăратпăр. Изамб. Т. Укçа тавăрса парсассăн, тĕрĕс патăм, теççĕ. || В четном количестве. Ст. Чек. Тĕрĕс çимеççĕ (хур вăрри): тĕрĕс çисессĕн пурăнмасть. || Налицо. Яргуньк. Карчăк лашасам килнĕ çĕре алăка тухса сăвать, тет, пурте тĕрĕс, тет. || Ровно, точно. Собр. Тĕрĕс çĕррĕн килтĕмĕр, çĕр те пĕррĕн каятпăр. ПТТ. Вăл тĕрĕс хĕрĕх витре яни мĕне те пулин пĕлтерет пулĕ. ЧП. Эпĕ хам савнине курманнн тĕрĕс уйăх тулать ирхине. || Правда. || Здоровье. N. Сире турă тĕрĕсне патăр, тесе çырнă.

подр. грохоту от падения тела.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

дөрес

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[teres]
ĝusta, korekta, preciza, vera, justa, objektiva
тĕрĕс хурав — ĝusta respondo
тĕрĕс мар — malĝuste, malkorekte
тĕрĕс вăхăт — preciza tempo
вăл тĕрĕс калать — li diras veron
тĕрĕс çын — justa persono
тĕрĕсле — kontroli
тĕрĕслесе тух — trakontroli, kontroli ĉion
тĕрĕслев — kontrolo
тĕрĕслев виçи — kontrola pesilo
тĕрĕслевсĕр — sen kontrolo, senkonktrole
тĕрĕслевçĕ — kontrolisto, kontrolanto
тĕрĕслен — kontroliĝi, ekzameniĝi
тĕрĕслет — precizigi, ĝustigi, ekzameni
тĕрĕслетӳ — ĝustigo, precizigo
тĕрĕслĕх — vero, justeco, honesteco
тĕрĕсмарлăх — malvero, falso, maljusteco
тĕрĕссĕн — precize, korekte, ĝuste, juste
тĕрĕссипе — fakte
тĕрĕссипе каласан — verdire

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«верный», «правильный», «точный», «правильно», «верно»; тефс. XII—XIII вв. дуруст, уйг., кирг., кумык. дурус, казах., к. калп., ног. дурыс, башк. дӧрӧç, тат. дӧрес, азерб., тур. дӳрӳст «правильный», «точный», «истинный», «верный», узб. дуруст «приличный», «неплохой»; дурустлик «совокупность хороших качеств», «порядочность»; «правильность», «верность». Из перс. (дороет) «правильный», «верный».

Çавăн пекех пăхăр: