Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

разг.

1.
диковина, диковинка, невидаль
диво, диковинное событие
мĕн тамаши ку? — что это за диковина?
ну, тамаша — вот так чудо!

2.
беда, горе, несчастье
напасть прост.
темĕн тĕрлĕ тамаша куртăм — я испытал всякое
тамашана лек — попасть в беду

3.
нелегкое житье-бытье
трудная, безрадостная жизнь

4.
на диво, удивительно хорошо, замечательно
ку анара тулă тамаша ÿсет — на этом участвке пшеница растет на диво

5. межд.
при выражении удивления
батюшки
вот здорово, вот тебе и на, ну и ну
ак тамаша, сана валли хулара ĕç çук-и-мĕн? — вот тебе и на, неужели для тебя в городе нет работы

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(тамажа), диковина, изумительная вещь. Баран. 17. Çилĕлĕ старик пĕр чĕнмесĕр ăсран кайса шухăшлать: ак тамаша! кам пулчĕ-ши? Ib. 24. Мĕн тамаша иккен: йывăçсене эпĕ шарт та шарт хуçатăп, çапах пĕрне те авса пĕкĕ тăваймарăм. Юрк. Ак тамаша!.. ытла ырă пурăннă çĕртен, темĕн-те-пĕр шыраса çӳрет! СПВВ. Тамаша куртăмăр. Ib. Ак тамаша. Вот диковина. Юрк. Мана мĕн тамаша пулчĕ-ши? Куç ӳкмерĕ-тĕр-çке? Тем масар йăвăрлантăм (заболел сильно). ЧС. Атте: лаша апла пулнă, тенине илтсен, хуйхăрса: ак тамаша тата! Паян, килтен кайнă чухне, сывăччĕ. Мĕн пулчĕ тата? Пĕр-пĕр синкер ленкрĕ-шим? терĕ. Ск. и пред. чув. 78. Чĕре чăнах пĕлчĕ-шим? суйса парас тенĕччĕ. Ак тамаша! тĕрĕс-шим? Янтик. Ак тамаша! Ма мана каламасăрах кайнă-ха вăл? Хăй: каламасăр каймастăп, тетчĕ. N. Ак тамаша, вырăс çармăс тăвать! (О rem mirabilem, ex Russa nascitur Tscheremissius!). СПВВ. ИА. Ай тамаша! аплах пулмĕ-çке çак (не может быть этого). Сред. Юм. Акă тамаша, кĕре кĕнĕренпе те авăн çапма пĕр йôраллă кôн полмарĕ-çке ĕнтĕ.. Ib. Ак тамаша, мĕн пôлчĕ-ха ĕнтĕ тăта? Собр. Ак тамаша, самана, ытармалла мар сана. ТХКА 76. Ак тамаша, ку питĕ кирлĕ, вырăнлă япала-çке! терĕм эпĕ. Шибач. Йорлать, поплет, аташать, она итлемешкĕн тамаша! || Нечто чудное и страшное. Изамб. Т. Эпир çапла тамаша куртăмăр (страшное и чудное явление). || Часто выражает досаду. Шорк. Еккей тамаша, пулмарĕ вĕт! Ib. Ах, тамаша, укçа çукки хуплать-ха. (Выражается сожаление и досада). || Беда. КС. Вăл çын паян тамашана кăтартăрĕ (наделал беды). ЧП. Вот тамаша, топрăм хама хам валли. Качал. Пирĕн ачине япала, лашисене тамаша. (Свад. п.). || Обозначает затруднение (= мĕн тăвас, нимĕн тума та çук. Так обьяснил А. С Курушин). Хурамал. † Ула лаша тамаша, ака туртмаç (= туртмасть) тамаша. N. Еккей тамаша! СПВВ. Х. Ула лаша тамаша (= тумаша), ака туртмас мĕн тăвас? Ст. Ганьк. † Ула лаша тамаша, ака туртмаст тамаша. Хура лаша тамаша, суха туртмаст тамаша. Кĕрен лаша тамаша, киле килмест тамаша. Чуптар лаша тамаша, чупа пĕлмест тамаша. Çӳрен лаша тамаша, çул çӳреме тамаша. || Так кричат на лошадь. Амалăк-Кипек. Тамаша! (кричат лошади). || На диво. N. Якур тытса хунă çаран çинче курăк тамаша ӳссе кайрĕ. N. Малтан ку ялти çынсем тамаша аван пурăнатьчĕç (жили удивительно хорошо).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «удивительное зрелище», «забавный случай»; «диковина», «невидаль»; ак тамаша! «вот диковина!» 2. иногда выражает затруднение, досаду; азерб. тамаша, туркм. томата, тур. темаша «зрелище», «представление (спектакль)», «развлечение», «увеселение»; уйг. тамаша, узб. тамошо «зрелище», «представление»; «забава», «потеха», «развлечение», «гулянье»; кирг., к. калп., тат. тамаша «забава», «шутка», «потеха», «увеселение», «представление»; казах. тамаша «зрелище»; «достопримечательный», «прекрасный», «восхитительный», «дивный», «искусный»; «чудо»; кумык. тамаша «странный», «удивительный»; башк. тамаша «зрелище»; «скопище народа»; «смотр»; тамашасы, «зритель». Заимствовано из перс: (тамаша) «зрелище», «представление», «спектакль»; ср. араб. гульбище .

Çавăн пекех пăхăр: