Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
удар, толчок, биение, пульсация
чĕре таппи — биение сердца
юн тымар таппи — пульсация кровеносных сосудов

2.
напор, давление
нажим
напряжение
пăрăхри шыв таппи — напор воды в водопроводе
пружина таппи — отдача пружины

3.
паводок, разлив
подпор воды (напр., в пруду)
çурхи шыв таппи — весенний разлив, паводок

4.
водопой
выльăха шăварма таппа антар — пригнать скот на водопой

5. перен.
пульс, ритм
пурнăç таппи — пульс жизни
самана таппи — ритм времени

6. диал.
водяная мельница

II.
ловушка, капкан, западня
йĕкехӳре таппи — крысоловка
шăши таппи — мышеловка
таппа лек — попасть в капкан, в западню

III.
таба — чувашский праздник сельской молодежи в начале лета и место его проведения

IV.
старая шерсть

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(табы̆), разлив, вода из пруда нижней мельницы. Янш.-Норв. Пĕрре эпĕ уяр кун, ирхине ирех пăшал çĕклерĕм те, кайăк кăвакал пеме тесе, Асан уйăнчи Михалька арман пĕви таппине кайрăм. Слеп. Таппи — шу вĕçĕ, шу таппи, арман пĕви таппи. N. Çавала Атăл таппи хăпарнă. N. Арман таппи çитсе печĕ. N. Атăл таппи килиман пулмалла, атту вăл тата тулаканччĕ. ЙФН. † Улта чуллă арман ма сикет?

(табы̆), ловушка. N. Вăл çӳрес çул çине тапă лартнă. Тогаево. † Шур шурта Ульки кантăр тыллать, ури таппа ларнă, тет, Иван пырса кăларнă, тет. Шибач. Тапă, она хăмаран тăваççĕ. [Один конец доски приподнимают и настораживают — подпирают отвесной палочкой (шарпăк или шăпăк]. Ст. Ганьк. † Ăçта каян Матрепи? — Тапă хума каятăп (ставить ловушку). Янтик. Таппа хирсе лартас (или: таппа лартас) пулать. Надо насторожить ловушку. Ib. Тапă хупăнчĕ (вĕçерĕнсе карĕ). Ловушка захлопнулась.

(табы̆), назв. раст. Хорачка. Тапă — çор-хопаххи.

назв. ярмарки, которая бывает каждое воскресенье после пасхи и троицы в лесу на поляне. Çамр. Хр. 1929, № 24, 2. Мăштавăш (Шупашкар районĕ) патĕнче, вăрманта, тапă пулса иртет. Кунта çамрăксем питĕ нумай пухăнаççĕ. N. Эх, килте тапă-ярмăкĕсене кайса çӳрени питĕ аса килет. N. Полтăран таппи, маленькая ярмарка, бывающая по воскресеньям, начиная с фоминой недели и кончая вознесеньем. Ярмарка бывает на поляне около д. Мошта-уши. Нюш-к. Тапă — çуркунне, çурхи ака пĕтиччен. Тапă кунĕ аксан, тырă пулмасть. Унта каччăсем, хĕрсем, ватă çынсем, ватă арăмсем курма тухаççĕ. Сăра, эрек сутаççĕ. Пĕремĕк, кăнафит, хĕвел-çармăш сутма кăлараççĕ. Апат çисе, тумланса тухаççĕ, кăнтăрлара, кăнтăрла иртсен саланаççĕ. Хĕрсем ĕретпе ăрампа тăраççĕ, пĕр-пĕринпе калаçаççĕ, каччăсемпе паллашаççĕ. Каччăсем хĕрсене çавăнтах лартса каятьчĕç, тет, ĕлĕк. Хăшĕ лашсемпе пырать. Темиçе ялтан пухăнаççĕ. Каччăсем хут-купăссемпе пыраççĕ. Арçынсенчен ваттисем те, каччăсем те эрек, сăра ĕçеççĕ. Каччăсем хăшĕ хут-купăспа хĕрсем тăрса тухнă ăрампа çӳреççĕ. Каччăсемпе хĕрсем калаçкалаççĕ те юмахлакаласа.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

уст. «однодневное массовое гулянье сельской молодежи в летние праздники в определенных местах (на лугах)»; кирг., казах. топ «группа», «скопище», «сборище», «толпа», «сход», «общество»; уйг. топ «группа», «кучка»; бар топ киши «группа людей»; туркм. топар «группа людей»; редко наблюдаемое а ~ о.

«ловушка», «капкан», «мышеловка», «крысоловка»; тат. тэбе, башк. тәпе, казах. тәпи «ловушка для мышей и крыс». От глагола man «толкать», «сильно захлопывать», «защёлкивать».

«напор воды», «подъём воды в прудах вследствие преграждения плотиной»; ойр. тебу «напор воды». Происходит от man «толкать (назад)».

Çавăн пекех пăхăр: