Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
обрезок, обрывок
кусок, обрубок

обрезанный
оборванный
обрубленный (о чем-л. длинном)
вĕрен татăкĕ — обрывок веревки
йывăç татăкĕ — чурка, брусок
кăранташ татăкĕ — огрызок карандаша
пĕрене татăкĕ — чурбан, обрубок бревна
пралук татăкĕ — кусок проволоки
татăк алă — культя
татăк тилхепе — оборванные вожжи
татăк хӳреллĕ йытă —куцехвостая собака

2.
лоскут, клок, обрывок
мамăк татăкĕсем — клочья ваты
çитсă татăкĕ — кусок ситца
хут татăкĕ — клок бумаги
пĕчĕк татăк — лоскуток, клочок

3.
кусок
какай татăкĕ — кусок мяса
кукăль татăкĕ — кусок пирога
çисе яман татăксем — объедки
пĕр татăк çăкăр та çук — нет ни куска хлеба

4.
отрез (ткани)
костюмлăх пурçăн татăкĕ — отрез шелка на костюм

5.
клочок (земли)
небольшой участок
çичĕ хĕрĕн пĕр татăк çĕр те пулман — фольк. на семь дочерей не было ни клочка земли

6.
прорванный
снесенный, разрушенный (о плотине)

7. лингв.
частица
вăйлату татăкĕ — усилительная частица
пĕрле çыракан татăк — частица, пишущаяся слитно (со словом)

8. разг.
отрезок, промежуток (времени)

◊
татăк пурăн — испытывать нужду в чем-л.
татăк тăр — испытывать нужду в чем-л.
вăл укçаран татăк пурăнмасть — он не испытывает нужды в деньгах

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(тады̆к), отрезок, обрез, обрывок, обломок. Тогаево. Онтан вара ашшĕпе амăшĕ пĕр патак татки (= татăкĕ) илеççĕ те, шăпа яраççĕ. Эльбарус. Кашни пĕрер е икшер патак таткисем çĕклесе, пĕрле пыçтарăнса, вăрмана шала кĕрсе каяттăмăр. N. Çулла тулнă шăнасем çавăнтах тăни тепĕре, хăюне пир татăкĕпе туса яни виççĕ. Тогаево. Иван каллах хăвăртрах сиксе тохрĕ, тет те, каска таткисене (обрубки дерева) пыçтарса (= пуçтарса) тохса пăрахрĕ, тет. Дик. леб. 40. Татăк-татăк пĕлĕтсем пĕр çĕре пухăнаççĕ. || Кусок. Сĕт-к. Çăккăр татăкне çĕре ан прахăр, ачасам! Синьял. † Йăпăр-йăпăр пасара, кулачă татки (= татăкĕ) çимешкĕн. || Обломок, осколок. N. Кайсан-кайсан, Иван чол татки илчĕ, тет. НИП. Татăк-татăк юхать (пăр, после полного ледохода). || Клочок (земли). N. Дворовый (улпутăн хăй патĕнче тăракан) хресченсене ирĕке кăларнă чух пĕр татăк çĕрсĕрех кăларса янă. N. Персияпа Турция (= Перçипе Турци) патшалăхĕ хăйсен патшалăхĕсем хушшинче выртакан татăк çĕршĕн пит хытă тавлашаççĕ. || Часть. Чаду-к. Вара çĕлен патши темиçе татăк пулнă. || Статья. Бес. чув. Вĕрентекен ăна пĕр хаçет парса янă. Унта пĕр тĕрĕк (турккă) патшалăхĕ пурăнăçĕ çинчен çырса хунă татăк пулнă. Вăл татăкра турккă хĕрарăмĕсем арçынсенчен хĕн курса пурăнни çинчен, халăх сахалланса пыни çинчен çырни пулнă. || Отрезок времени. Якейк. Тепĕр татăкра (в другое время) пӳклесе парăп-ха, пĕр татăкра (в непродолжительное время) халь виç йĕм ĕçлерĕм. || Употребляется для выражения уменьшительности. N. Ниăçта та пĕр курăк татăкĕ те çук (нет ни травки), йĕри-тавăра пĕр хăйăр (песок) анчах. Собр. Кил енче тип татăк, Вутлан енче вут татăкĕ. (Чĕлĕм туртни). ЧС. Çӳлте пĕр пĕлĕт татки те çук, хĕвел шăратса пăхать. || Небольшая часть поля (2—З хăлаç). К.-Кушки. || Обрубленный, обрезанный. Ишек. Халĕ те татăк хӳрепе (с куцым хвостом) çӳрет, тет. N. Татăк хăлхапа çӳретчĕ. Синьял. Шур татăк кут, татăк кут, хуса-хуса пытăм та, хурама кутне анах карĕ. Альш. Татăк кут Татяна (насмешка над именем). N. † Татăк кутлă (вар. котлă) тимĕрçсем сиксе тимĕр çапаççĕ. Ала 4°. Эпĕ куртăм çавăнта пĕр хăрăк татăк çăкана. Ск. и пред. чув. 77. Каларĕ вăл еррипе, карчăк енне çаврăнса: çамки шăтăк — хупăнмĕ, чĕри татăк — сыпăнмĕ. О заступл. Татăк алăллă хĕре курсан, тарçисем те пит тĕлĕннĕ. ТХКА 40. Пĕр сыснин хăлхи татăк. Ала 4. Усал патши ăна пĕр лаша пачĕ, тет, тата тепĕр татăк хĕç пачĕ, тет. N. Татăк винтовккă, обрез. || Распруженный (о запруде). Н. Мазик. Çитсен, унтан ыйтнă: чăнахах санăн арман пĕви татăк? || Лишенный. КС. Аш-пăшран, сĕт-турăхран татăк тăмастпăр. N. Вĕсем никçан та чытнайран татăк полмаççĕ. Юрк. † Вуникĕ ĕне усрăттăм, ĕне сума тухăттăм, сĕтрен татăк пулмăттăм. || Перерыв. Алик. Туя пынă лашасем умĕнче сĕлĕ татăк ан тăтăр (т. е. чтобы без перерыва лошади ели овес).

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

кисәк

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«отрезок», «обрезок», «обломок», «обрывок», «обрубок»; татăк-кĕсĕк «обрывки», «отрезки», «лоскутья»; уйг., узб. кесик «обрезок»; ойр. кезек «отрезок»; ног., к. калп. кесек «кусок»; тат. кисәк «кусок», «отрезок», «отломок», «лоскут». От глаголов тат (см.) и *кес > кас (см.).

Çавăн пекех пăхăр: