Шырав: тупă

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
пушка, орудие

пушечный, орудийный
автомат тупă — автоматическая пушка
йывăр тупă — тяжелое орудие
танк туппи — танковое орудие
тӳпе туппи — зенитное орудие, зенитка разг.
пĕчĕк калибрлă тупă — мелкокалиберное орудие
тупă расчĕчĕ — орудийный расчет
тупă звочĕ — артиллерийский завод
тупă кĕпçи— орудийный ствол
тупă снарячĕ — орудийный снаряд
тупă хӳри — станина пушки
тупăран пер — стрелять из пушки

II.

мяч
çăм тупă — мяч из шерсти (для игры в лапту)

◊
тупă курăкĕ — бот. мордовник шароголовый

III.

1.
отгадка, разгадка
ответ
туппине туп — найти ответ, разгадать, отгадать

2.
ответ, решение
задача туппине туп — решить задачу, найти ответ задачи

3.
смысл, суть
юмах-сăмахăн туппине туп — понять суть разговора

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

толă (тубы̆, тобы̆), отгадка загадки. Разг. С. Мих. 58. Юмах топпи, „отгадка“. || Решение. Ком. Задачă тупписене тĕрĕс тупнă. || Вывод. N. Ăнлă çын ăсĕ юмах-сăмахăн тӳппине тупать.

(тубы̆), мяч. КС. Тупă пек пырать (быстро несется). Ст. Чек. Пĕрри туппа шăтăксем урлă куçтарат. Ib. Унтан вара илеççĕ пĕр тупă.

(тубы̆), пушка. N. Тупă сасси çĕмĕрĕлсе тăрать. N. Тупă хытă пĕтерет этеме. N. Эпĕ тупă патĕнче. N. Пăшал вырăнне тупă çапать. N. Тупă ураписем сĕлĕ пĕрчи пек саланса кайнă. N. Пирĕн виçĕ тупă та татăлса карĕ чăтаймасăр. N. Варшавран тухнăранпа тупă сасси хулхаран кайман. БАБ. Тупă çап = туп атмак(тат.?). Менча Ч. Хĕçĕнчен те пулш сыхлăсăнччĕ, тет, туппинчен те пулин эсĕ упрăсăнччĕ, тет хăй. || Снаряд, бомба. N. Тупăсем ӳке-ӳке çурăлаççĕ. N. Тупă пăрахать (бомбы). N. Тупă килсе ӳкрĕ те, пĕр ушкăн (одно время) хăлха янăрса çӳрерĕ. N. Халь пĕр тупă ӳкет, халь тепре, çырнă çĕрте килсе ӳкет те, ал чĕтресе каят. N. Хĕрĕх пăтлă тупă.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «пушка»; 2 «мяч»; АФТ топ, казах. доп «мяч»; «шар»; уйг., азерб., тур., туркм., к. калп., ног. тоnтуп «пушка»; «мяч»; кумык. топ «мяч»; ср. перс. (туп) «мяч»; «пушка». Возможно и то, что название пушки получилось из подражания звуку, получающемуся при выстреле.

«отгадка», «разгадка». От глагола туп (см.).

Çавăн пекех пăхăр:

туп етри туп чăмри туп-тулли туп-тутти « тупă » тупă етĕри тупă курăкĕ тупă пулькки тупă-етре тупăçă