Шырав: улăп

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1. миф.
улып, исполин (богатырь)
улăп тăпри — курган
улăп тĕми — курган

2.
великан, исполин, богатырь

исполинский, огромный
могучий, богатырский
улăп юман — дуб-исполин
улăп пӳ — исполинский рост

3. перен.
исполин, гигант
ăслăлăх улăпĕсем — исполины науки

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

олăп, исполин. Сĕт-к. Олăп — степной богатырь. IЬ. Ĕлĕк авал олăпсам полнă. Вăсам пит пысăк полнă. Хăрах çăпатине салтса, тăприне силлесен, тем пушшĕ тĕмесем полса йолнă. Атан-çырми çил-арманьсенчен леререхра çам пак ик тĕме пор: пори пысăк, тепрн пĕчĕк. Пысăккине Мăн-тĕме тиççĕ. Сред. Юм. Сĕве шывĕн сылтăм енчн сăртпа Юмаш сăрчĕ çинчен ôлăнсем пыралла вылянă, теççĕ. IЬ. Пиртен малтан олăпсем порăннă тет, çав олăп ачи пĕри, пирĕн пик çынна тусан, çав çын соха сохалашше корнă, тет те: мĕнле каяк ко?, — хăй пĕчиккĕ-çиç, çапах çĕре хоратать! Киле илсе тавăрнса, аннесĕне катартам-ха, тесе, çав пирĕн йăхлă çынна хăйне, соха-пуçне, лашине, пôрне те пĕрле кăсйине пуçтарса чикрĕ, тет. Илсе тавăрнсан, амăшне: эп пĕр каяк топрăм, тесе, кăтартать, тет. Амăшĕ: ай, ачам! кô каяка кăçтан тытнă, çавăнтах кайса яр; пиртен вара çак çынсем порнĕç пирĕн вырăнта, тесе каларĕ, тет те, вара ачи çав çынна хăй вырнех (= вырăннех) кайса ячĕ, тет. Çав çынтан вара çак халь порнакан çынсем полнă, тет. Б. Акса. Улăп ятлă пит пысăк çын пурăннă, тет; вăл çăпатинчен тăприне силленĕ, тет те, вара тĕме пулса юлнă, тет. Орау. Улăп, питĕ пысăк çын пулнă, тит. Утса пынă чухне, эпĕр халĕ арăм-утисене пĕç-хушшине тăва-тăва хăварнă пек, вăрăм йăвăçсене пĕç-хушшине туса, утса çӳренĕ, тит (деревья проходили у него между ног). Н. Карм. Пысăк пӳрт пулсассăн, вăл пӳрте вара: улăп пек пысăккă, теççĕ.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

алып

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«исполин», «богатырь», «великан»; улăп тăпри «курган»; др. тюрк. (енис), КБ, Зол. бл., АФТ, кирг., к. калп. алп, казах., тат., хак. алып, башк. уст. алпамыша «исполин», «великан», «силач», «богатырь», «герой». „Для выяснения этимологии термина алп мне представляется целесообразным привлечь слово алба(н), восходящее к монголо-тюркскому корню ал «брать», «взять». Слово алба(н) по-монгольски означает «служба», «повинность», производное от него албату значит «обязанный службой — повинностью», «подданный» (Б. Я. Владимирцов)... Термин алп (ал-б-ан) был перенесен на того, кто был обязан службой, т. е. на воина феодальной дружины, позднее в легенде, сказке превратившегося в героя-богатыряв (Кононов РТ 97, прим. 128).

Çавăн пекех пăхăр:

улăм улăм-пĕрчи çĕрĕ улăмла улăмлан « улăп » улăпла улăпла акула улăпла пакша улăпла саламандра улăпла тăвăл хыпарçи