Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I. диал.

1.
страх, боязнь, трусость
хăрана ер — быть в постоянном страхе, быть охваченным страхом

2.
трус

трусливый
хăра чĕре — трусливая душа (о человеке)
э-э, эсĕ хăра иккĕн!—  э, да ты, оказывается, трус!

II. глаг.

1.
бояться, пугаться, испытывать боязнь, трусить
хăракан çын — пугливый человек
хăрама пĕлмест — он не знает страха
хăранипе чĕтре — дрожать от страха
ача йытăран хăрать — мальчик боится собаки
хăраса кай — испугаться
хăраса пурăн — жить в страхе
эпир унран хăраса тăмастпăр — мы не боимся его
Ут капантан хăрамасть. — посл. Лошадь стога не боится.

2.
бояться, страшиться, пугаться
йывăрлăхран хăра — бояться трудностей
Еçрен ан хăра, вăл хăй санран хăратăр. — погов. Не бойся труда, пусть он тебя боится.
Куç хăрать те алă тăвать. — погов. Глаза боятся, а руки делают.

3.
бояться, опасаться
чир ересрен хăра — опасаться заразных болезней
аташса каясран хăратăп — я боюсь заблудиться

4.
бояться,
не переносить чего-л.
портиться от чего-л.
сивĕрен хăраман сорт—  морозоустойчивый сорт
юман йывăç йĕперен хăрамасть — древесина дуба не боится сырости

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

бояться, пугаться, страшиться. Якейк. А! хăрарăн-и? Ага! испугался? ГФФ. † Çак çырма орлă каçмăттăм та, çĕлентенех хăратăп. Эп çĕлентен хăрамастăп та, Петĕртенех хăратăп. Не перешел бы я через этот овраг, да боюсь змеи. Собственно, змеи-то я не боюсь, а боюсь Петра. ГФФ. † Хора калпакран хăраса ăсторовă тумасăр ан иртĕр. Не пугайтесь черной шапки, не проходите мимо, не поздоровавшись. А.-п. й. 7. Кушакран хăраса упи йăваç тăрне улăхса ларнă. Ib. 19. Никам килесрен те хăрамасть пăшаллă этем. Ib. 24. Кăмака çине тахăшĕ улăхса выртнă та, пӳрте кĕме хăратăп, тесе калать, тет, кайăкĕ. Ib. 41. Юрĕ, тилĕ тус, хăрасах килет пулсан, атя хам хыççăн,— тет ула-такка. Ib. 42. Эсир мĕнле килтĕр: хăраса-и хăрамасăр-и? — тет. N. Вăт ухмахсем, кăшт шăхăрсанах хăраса ӳкеççĕ (сильно пугаются). А.-п. й. 59. Санран хам та хăратăп та, ачам пушшех хăраса кайĕ,— тет пукани. Ib. 90. Юрĕ. Ĕçрен хăрамăп. N. Мулкачи курсан хăраса кайса тарса кĕчĕ вăрмана. N. Çуннине çисен упаран хăрамасть, тет. Хора-к. Хăрама вĕреннĕ йытă виç кон малтан вĕрнĕ, тет. Регули 834. Вăл çавăнпа хăрарĕ, тĕттĕм полнăран. Ib. З. Эп хăратăп калама. Ib. 684. Хăрамалли вăрман çок конта. Ib. 685. Хăрамалли çын çок конта пирĕн. Ib. 705. Вăл çынтан хăрамăлла. Ib. 1404. Вăл питĕ хытă хăраса чĕтĕресе тăчĕ. N. Манăн халăхран хăрамалăх çук мĕн, тесе шухăшла пуçланă. N. Çапла вăл хăрамасăр-тумасăр пурăннă. Юрк. Килте хăраса-туса ан тăрăр. Ала 94°. Хайхи арăм тата ыйтнă вĕсенчен: „Апла хăрассăр пур, мĕншĕн тата ачăр çинчен кĕпине-йĕмне те хывса илтĕр“,— тенĕ. Сбор. по мед. Унтан хăрасах та хăрамалла çав. Шурăм-п. Мĕскĕн Иванĕ çĕрĕк шалт хăраса пĕтнĕ. СПВВ. Хăрас-тăвас пулсан. Кан. Малтан лашапа каçма та хăрамаллаччĕ. Прежде и ездить (по мосту) было опасно. Ib. Халĕ каçса çӳреме хăрамалли çук. Ib. Хам тытса усрама хăрарах патăм-çке. Ib. Пĕр çынсем çеç вĕсен пӳрчĕ ларнă вырăнтан хăра-хăра иртеççĕ. N. Чун пит хăратчĕ, тет, ТХКА 113. Йысна, эс ишме пĕлен, сан хăрас çук. Ib. 114. Атăл, Çавал, Кĕтне, Сĕве шывĕ пулсан, шыва кĕме хăрас çук. N. Хăраса тăманçи пулĕ ву. Курм. Хăра-хăрах эпĕ хут вĕренме карăм. Ачач 22. Пысăклансан мĕн пулĕ... Аçунтанах хăрамăпăр ун чух. Ib. 109. Ун майăн вара Санккапала тепĕр хĕрача та вилес пек хăраса янă. Шорк. Вал мана тем те пĕр каласа пĕтерчĕ те тухса карĕ, эпĕ хăра юлтăм, нимĕн тума та пĕлместĕп. Насказал он всякой всячины и ушел, я же пришел в ужас и ничего не могу предпринять, ничего не успел спросить (недоумение, растерянность по поводу неожиданности). Оп. ис. ч. II. Вăл, çынсем килеççĕ тенине илтсессĕн, хăра юлнă. Когда он услыхал о том, что идут люди, на него нашел страх. N. † Çак поçнелле ухаплă, эпир ухапран хăрас çук. Собр. † Туратлă йăвăç касас, терĕм, иртессинчен хăрарăм. Капк. Мĕнле ача пулать вăл, хăрама пĕлмест.

страх, боязнь, испуг. Ачач 107. Ăвăс çинче ларакан ача çавăнтах хăрана ерет. Чĕтреме тытăнать. Ib. 44. Тимуш та сасартăк хăрана ерчĕ.

то же, что хăйра, точило, брусок. Ст. Айб. Тарси кукша пуçа кăтартса: авă чӳрече умĕнче хăра катăкĕ выртать, çапса çĕмĕр çав хăра çине кăкшăмна, тесе каларĕ, тет.

то же, что хура, черный, грязный. Никит. Ку хăра çăмхасемпе мĕн ман хăралса килес, тенĕ те çăмхисене утса янă.

то же, что ыхра.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

куркырга, өркергә

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ĥora]
timi
ан хăра! — ne timu!
хăракан çын — timema homo
хăрама пĕлмест — li ne scias timi
хăранипе ним калаймасть — li ne povas diri ion ajn pro la timo
хăраса кай — ektimi
хăрав — timo, timemo
хăравсăр — sentima
хăравçă — timemulo
хăравçăлан — timiĝi, timi
хăравçăлăх — timemo
хăравçăлла / хăравçăллăн — timeme, senkuraĝe
хăраманлăх — sentimemo
хăрат — timigi
хăратса пăрах (ӳкер, пĕтер) — fortimigi
хăратмăш — timigilo

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«бояться», «пугаться», «страшиться», «трусить»; др. тюрк., Замахш., Зол. бл., уйг., кирг., казах., к. калп., ног., кумык., тур. корк, узб., башк., тат. курк, азерб. горх, туркм. горк, хак, хорых, якут. хорк «бояться», «пугаться»; чув. xăрав «боязнь»; хăравçă «боязливый», «трусливый»; азерб. горху, ног. коркув «боязнь»; кирг., казах., к. калп., ног. коркак, азерб. горхаг «боязливый», «трусливый».

Çавăн пекех пăхăр: