Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

(халь)

1.
сейчас, теперь, в настоящее время
халĕ урамра типĕ — сейчас на улице сухо
халĕ ун пек тăхăнса çӳремеççĕ — теперь так не одеваются
халĕ вăл бригадирта ĕçлет — а настоящее время он работает бригадиром
халĕ анчах — только что, совсем недавно
халĕ кăна — только что, совсем недавно
халĕ çеç — только что, совсем недавно
вăл халь анчах кунтаччĕ — он только что был здесь
халĕ ĕнтĕ — а теперь, теперь вот; а пока
халĕ ĕнтĕ канма та юрать — а теперь можно и отдохнуть

халĕ те —
1) все еще, до сих пор
вал халĕ те килмен — он все еще не пришел
халĕ те вуласа тухмарăн-и? — неужели до сих пор ты не прочитал?
2) и так уж, и без того
халĕ те сире нумай чăрмантартăм — и так уже я вам доставил беспокойство

халĕ те пулин — хотя бы сейчас
халĕ те пулин чăннине кала—  расскажи все хотя бы сейчас
халь-халь — вот-вот, очень скоро
вăл халь-халь килмелле — он вот-вот должен прийти

2.
в сочет. с пулĕ, пуль
наверно, видимо, возможно
небось прост.
ку япалана эсĕ курман пуль халĕ — ты этой вещи не видал еще, наверное
ачи çиесшĕн пулĕ халĕ — ребенок, наверное, хочет есть

3. частица
еще
вал кайман халĕ — он еще не ушел
тĕл пулăпар халĕ — увидимся еще

4. частица
-ка
пусть разг.
кайса пăх халĕ — пойди-ка посмотри
вулатăр халĕ — пусть (его) читает

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(хал’э̆), теперь, сейчас, нынче, в настоящее время. См. халех. Орау. Халĕ ăрамра типĕ. Сейчас на улицах сухо. Сунч. Хĕвелпе пиçнĕ чие пек, халĕ татса çиес çырла пек (девушка). Вишн. Халĕ мĕн калани чăнах. || Вот-вот. N. Халĕ килсе ӳкет, тесе ларатпăр. N. Вара халĕ пĕр виçĕ кон полчĕ ояр кон. СТИК. Ку капан халĕ-вара ишĕлсе анас пек ларат (вот-вот развалится). Ib. Халĕ килĕ, вара килĕ тесе кĕтсе ларап, çук. || Употребляется в качестве вставного замечания. См. ха. Оп. ис. ч. II. Ачасем çăкăршăн пулĕ халĕ. Дети, небось, хотят хлеба. Тайба. Кĕрепенки мĕн хак-ши, пур-тăр халĕ аллă пус (возможно стоит копеек пятьдесят). Чăв.-к. Çаврăнат пăхат сар ача, мана килет тиейсе, пымăп халĕ эпĕ сана (не пойду я за тебя замуж). N. † Леш аяккинче ешĕл курăк, курăп халĕ утăра (вашу лошадь) янине. Тим. Хура вăрмансенче юр тарăн, иштерĕпĕр халĕ утпалан. Тăван, эпир кунтан уйăрăлсан, хыпар пĕлĕпĕр халĕ хутпалан. Пазух. † Савнă туссем кайса, ай, пĕтеççĕ, ӳсекенсем тата пур халĕ. N. Кашкăр хăй тирне шелле пуçлать, анчах тарĕччĕ, хӳри вакăра (в проруби) шăнса кайнă та халĕ, тытса тăрать. Юрк. Нумай пулат-и халĕ, эпĕ сирĕн патра çĕр тенкĕ ятăм? Янтик. Пиреех те çырнă çын ачи лартăр халĕ çул çитиччен. || Соответствует русской частице ка. См. ха. Оп. ис. ч. II. Кус, кайса пăх-халĕ. Ступай-ка, посмотри. Юрк. Атте, пăх-халĕ, чыкан епле ташла пуçларĕ. Ib. Лашасене кӳл-халĕ. Ib. Кала-халĕ.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

хәзер, әле

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[hale/hal]
nun, nuntempe
халĕ эс(ĕ) мĕн тăватăн? — kion vi faras nun?
халĕ анчах/ халĕ кăна — ĵus, antaŭ unu momento
халĕ те — daŭre, ĝis nun
вал халĕ те килмен — li ne venis ĝis nun
халь те сана пăшăрхантартăм — krom ĉio cetera mi ĝenis vi
халех — tuj, ĉi-momente
халех тухатăп — mi eliros tuj

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, халь «теперь», «сейчас», «в настоящее время»; чаг. хала, тур. hала, узб. хали, кумык. гьали, башк., тат. әле, азерб. hалhазырда «теперь», «ныне», «в настоящее время». Из араб.-перс. (хала) «теперь», «сейчас», «в данное время».

Çавăн пекех пăхăр: