Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
готовый
хатĕр продукци — готовая продукция
апат хатĕр — обед готбв
çапăçăва хатĕр пулни — боевая готовность
эпĕ санпа кайма хатĕр — я готов идти с тобой
колхоз çуракине хатĕр — колхоз готов к весеннему севу
xатĕр пул! — яланах хатĕр! — ист. будь готов! — всегда готов!

2.
наготове, в готовности
хатĕр тăр — быть в готовности
пăшала хатĕр тыт — держать ружье наготове

3.
инструмент
устройство
прибор
кăткăс хатĕр — сложное устройство
платник хатĕрĕсем — плотницкие инструменты
çĕрле курмалли хатĕр — прибор ночного видения

4.
снаряжение, приспособление, орудие
вăрçă хатĕрĕсем — военное снаряжение
кӳлмелли хатĕрсем — сбруя
лаша хатĕрĕсем — сбруя
производство хатĕрĕсем — 1) орудия производства 2) средства производства
пулă тытмалли хатĕрсем — рыболовные снасти
тăпра кăпкалатмалли хатĕрсем — почвообрабатывающие орудия
пушар сӳнтермелли хатĕрсем — противопожарные средства
сунарçă хатĕрĕсем — охотничьи снасти
çĕр ĕç хатĕрĕсем — земледельческие орудия

5.
приданое
хĕр хатĕрĕ — приданое невесты

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ха_дэ̆р), готовый, законченный, готово. N. Ленин — Сталин ĕçĕшĕн кĕрешме хатĕр пул! К борьбе за дело Ленина — Сталина будь готов! А.-п. й. 103. Сутьесем патне кай та, çак йĕке вĕçне парса çапла кала: пурте хатĕр, тĕртме стан çук, çакăнтан стан туса парăр, те. Иди к судьям, отдай им вот этот кончик и скажи: все готово, только нехватает ткацкого станка. Пускай сделают из кончика веретена станок, тогда будет в точности выполнено их приказание. Ивановка. Сутпа илме хатĕр укçасем те çукчĕ. N. Çав ĕçе хатĕр туса хурас, теççĕ. N. Пурне те тӳсме хатĕр пулнă. Выла. Пур тавраш та хатĕр пулса çитсен... (когда будет готово). N. Вăл пур ырă ĕçшĕн те хатĕр тăратчĕ. Н. Карм. Мĕн çырмалла тата сире, çырса ярăр, эпĕ пурне те итлеме хатĕр сирĕнне; хасăр сирĕншĕн асапланма та хатĕр (готов). N. Хăтасем калаççĕ: хатĕр-и эсир? N. Çавасем хатĕр мар. Мусир. † Ах, аппаçăм, йыснаçăм, хăçан пыма хатĕр пулăр-и (когда будет угодно пожаловать). Ердово. † Тоя кайма тăрсассăн пирĕн пек хатĕр ачи çок; ĕç ĕçлеме тăрсассăн пирĕн пек кахал ачи çок; ах апла мар, апла мар, ĕç ĕçлеме тăрсассăн пирĕнтен хатĕр ачи çок. ГФФ. † Ай, хатĕр, той хатĕр! Хамăр та хатĕр полмасан тойçи хатĕр полас çок. Ай, готова, свадьба готова! Если мы сами не будем готовы, то и свадьба не будет готова. || Н. Карм.† Тимĕр арчасенĕн уççийĕ çук, манăн çамрăк пуçăн хатĕри çук. || Принадлежности, инструмент. Ивановка. Лавсем çине михсем, арчасем тиесе хурса лашисене кӳлсен, пур хатĕр те çитсен, эпир пурте лавсем çине тухса лартăмăр. N. Пурте хатĕр çитсен, хĕре йĕртме кĕлете илсе каяççĕ. Сред. Юм. Сирĕн хатĕр çитнĕ-и? Вы собрались что ли? КАЯ. Чӳк тунă çĕрте кирлĕ хатĕрсене хатĕрлеме вăлсем ик ăстарика суйласа хураççĕ. Сиктер. Вара мĕн пур хатĕр çитсен, кӳршĕсене йыхăраççĕ. N. Сирĕн хатĕр çитет-и? тет. Готово ли у вас? || Продукты. N. Кашни кун курăк тымарĕсем тупса пырса хĕрарăма тăрантнă. Вăл хăй те çав хатĕрсенех çисе пурăннă. || Угощение. К. П. Прокоп. Кăçалхи çул çав вăкăра пирĕн ача туйĕ хатĕрне тытса пуснă иккен. Тайба Б. † Аната пĕве пĕверĕм хуркăвакал хатришĕн (хатĕрĕшĕн). || В соединении с глаголом ту — почитать. Хурамал. Çак çынна пур-те хатĕр тăваççĕ (почитают). Ib. Пире хатĕр тунăшăн вăл хатĕр тутăр. || Заряд (для выстрела). N. Ман тепре авăрламалăх анчах йолчĕ хатĕр (порох и пр.). || Снаряд. N. Халь вăрçă хатри (хатĕрĕ) кăлех пачĕç. || Сбруя. Ст. Шаймурз. Шап-шур çăмран кĕççе çаптартăм улма-чăпар утăн хатришĕн (хатĕрĕшĕн). || Кремень об огниво и пр. Панклеи. Чĕлĕм хатĕрне çаппĕр. || Буин. Арăм хатĕрĕ, теççĕ, упăшка йăли, теççĕ.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

әзер

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ĥader]
preta; instrumento, ilo, maŝino
апат хатĕр — la tagmanĝo estas preta
хатĕр пай — preta krompeco
эп(ĕ) пулăшма хатĕр — mi estas preta helpi
кăткăс хатĕр — komplika mekanismo
туризм хатĕрĕсем — piedmarŝa ekipaĵo
хатĕр-хĕтĕр — ilaro, mekanismoj, maŝinoj, ekipaĵo
хатĕрле — prepari, pretigi
хатĕрлев — pretigo, prepar(ad)o
хатĕрлев факультечĕ — prepara falultato
хатĕрлен — pretigi sin, prepari sin
хатĕрленӳ — preparo
хатĕрлĕ — ekipita per aĵoj, aparataro
хатĕрлĕх — preteco
хатĕррĕн — prete al

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «готовый», «готов», «наготове», «начеку»; 2. «орудие», «инструмент», «приспособления»; ĕç хатĕрĕсем «орудия труда»; уйг. hазир, азерб., тур. hазыр, к. калп. хазир, кирг. азырәзир, ног. азир, тат. хәзер, кумык. гьазир «готовый»; «теперь». Заимствовано из араб. «присутствующий»; «нынешний»; «теперешний» «готовый»; ср. перс. (hазер) «присутствующий»; «готовый», «согласный».

Çавăн пекех пăхăр: