Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
количество, число

количественный, числовой, численный
выльăх хисепĕ — поголовье скота
çын хисепĕ — количество людей
савăтсен хисепă ӳсет — число заводов растет
чирлисен хисепе чакать — количество больных сокращается
хисеп улшăнни — количественные изменения

2.
счет

счетный
хисепе ил, хисеп тыт — вести счет, учитывать
Укçа хисепе юратать. — погов. Деньги счет любят.

3. мат.
число

числовой
тулли хисеп — целое число
вак хисеп — дробное число
паллă мар хисеп — неизвестное число
хисеп пĕлтерĕшне палăрт — определить числовое значение

4. грам.
число
пĕрреллĕ хисеп — единственное число
нумайлă хисеп — множественное число
хисеп тăрăх улшăн — изменяться по числам

5. грам.
числительное
вак хисепĕ — дробное числительное
йĕрке хисепĕ — порядковое числительное
шут хисепĕ — количественное числительное
хутлă хисеп — сложное числительное
хисеп ячĕ — имя числительное

6.
честь, почет, уважение
почести

почетный
хисеп хут — почетная грамота
хисеп хăми — доска почета
хисеп ту — оказывать почет, уважение
хисепе хур — почитать
хисепрен кăлар — перестать уважать
хисепрен тух — потерять уважение, лишиться авторитета

7.
толк, разум
Калаçма хисеп кирлĕ, сӳс тӳме — кисĕп. — посл. С людьми толковать нужен ум, кудель толочь — пест.

8.
время, пора, момент
хисепĕ çитмен-ха — время еще не подошло

9. диал.
участь, доля, судьба
хăйсене те çав хисепех çитнĕ — их самих постигла та же участь

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(х’и_зэ_п), счет, количество, число. Юрк. Çапла илсе кайнисенчен пăсăк çынсем нумай тухнă та, хисепе тулман. N. Алла шĕвĕн тухсан, пĕр патак татки илсе, ун çине шĕвĕн хисеп тăрăх карт туса, çын патне пăрахаççĕ, тет. N. Вĕсем çапах куланай ытлашши парса тăман, хăй çĕрĕ хисепĕн анчах тӳленĕ. Баран. 90. Тăвĕ çӳлех мар, тӳрех виçсе хисеп тусан, виç-тăват çухрăм анчах. N. Халăхран уйрăм хисепреччĕ. N. Алăсăр, урасăр-хисеп илет. (Пăтавкка). Н. Карм. Аслă çул хĕрри пушăтлăх, иртсе çӳрен пĕлĕ хисепне. Пазух. † Самар шывĕсенĕн хисепĕ çук. || То, что причитается. Баран. 83. Вăл (подросток) çитĕннĕ çынпа тан ĕçлесе пырайман, çавăнпа хăй хисепне пĕтĕм ушкăн валли апат хатĕрлесе тултарать. || Время. Ст. Чек. Хисеп килеймен-тĕр-ха. Видно, еще не настало время. || Честь, почет. Альш. Хуçа вара хĕрсене, çав хисепе тунăшăн, килĕнчен тухса кайнă чухне пĕр пилĕк пус пек, вунă пус пек укçа парать. N. Мухтав та, хисеп те парса пилленĕ ăна. Турх. Вĕсем виççĕш пĕр пулса, ялан хисеп шыранă. || Почитание, благоговение. || Баран. 131. Тăм çĕрĕн çиелти сийĕнче пулать (встречается). Вăл минерал хисепĕнче çӳрет. || Мысль, ум. N. Ялан вăл пĕр ĕçĕшĕн тăрăшса ларать, мĕн тăвас ĕçĕ унăн хисеп çинче. Ст. Шаймурз. Калаçма хисеп кирлĕ, сӳс тӳме кисеп кирлĕ. (Послов.). || Участь. Баран. 186. Кайран-кайран вĕсене те лешсен хисепех çитнĕ. Регули 1295. Кăлăх хисепе ан попле ытлашши. Ib. 1282. Хисепе ма поплен? Ib. 1282. Пĕр хисепе ан кил.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

хисап, исәп, сан

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ĥize'p]
kvanto, nombro; honoro, honora
çын хисепĕ — kvanto de homoj
хисеп улшăнни — kvantaj ŝanĝoj
хисепе ил — konsideri
тулли хисеп — entjero
вак хисеп — francia nombro
вак хисепĕ — frakcia numeralo
паллă мар хисеп — nedefinita nombro
пĕрреллĕ хисеп — singularo
нумайлă хисеп — pluralo
йĕрке хисепĕ — laŭorda numeralo
хисеп ячĕ — numeralo
хисеп ту —estimi, honore akcepti
хисепле — estimi
honori, respekti
хисеплен — esti konsiderata
хисеплĕ — honora, respektinda
estimata
aŭtoritata
хисеплĕ ят пар — doni honortitolon
хисеплĕн — kalkuleme, ŝpareme
estimplene, respekteme
хисепсĕр — sennombra, neklkulebla
senhonora

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «счёт», «число»; 2. «честь», «почёт», «уважение»; хисеп хăми «доска почёта»; тефс. XII-XIII вв. hисаб, уйг., тур. hесап, узб. хисоб, азерб. hесаб, туркм. хасап, кирг., казах. эсеп, к. калп., ног. эсап, кумык. гьисап, тат. исәп-хисап, башк. иçэп «счёт», «учёт». Из араб. «исчисление», «счет»; ср. перс. (hесаб) «счёт».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

шут. <…> халĕ те çавăн пекех вăл чирпе (чумапа. – Э.Ф.) тĕрлĕ çĕрте тĕрлĕ халăх пинĕ-пинĕпе, хисепĕ те (шучĕ те) çук, виле-виле пĕтеççĕ [Чума 1897:3].

Çавăн пекех пăхăр: