Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
истина, правда
чăна кил — оказаться истинным, подтвердиться
чăна хур — принимать за истину, верить
чăннине кала — говорить правду
Чăн вилĕмрен хăтарать. — посл. Правда спасает от смерти.
Чăнни куçа та шăтарать. — погов. Правда глаза колет.

2.
истинный, достоверный, правильный
правдивый
чăн сведенисем — достоверные сведения
чăн хыпар — правдивая весть
Чăн сăмахăн суйи çук. — погов. В правдивом слове нет лжи. (соотв. Что правда, то правда).

3.
действительность, быль, явь

действительный, настоящий, подлинный (существующий на самом деле)
чăн пулни — действительный факт, быль
чăн пурри — объективная действительность
ку вăл чăн, юмах мар — это быль, а не выдумка
те чăн, те тĕлĕк — то ли явь, то ли сон

4.
подлинный, настоящий, оригинальный
чăн экземпляр — подлинный экземпляр, подлинник
чăн мерчен — настоящий, неподдельный жемчуг
вăл хăйĕн чăн ятне пытарнă — он скрыл свое настоящее имя

5.
реальный, фактический
чăн ĕç укçи — реальный заработок
халăхăн чăн тупăшĕсем — реальные доходы населения
сăмахăн чăн пĕлтерĕшĕ — собственное, прямое значение слова

6.
правдивый, искренний
чистосердечный
чăн туйăм — искреннее чувство
чăн ӳкĕнӳ — чистосердечное раскаяние

7.
правый, справедливый
чăн ĕçшĕн тăр — стоять за правое дело
хăшĕ айăплă, хăшĕ чăн? — кто виноват, кто прав?

8. перен.
настоящий, подлинный, истинный
совершенный
чăн ухмах — совершенный идиот
вăл хăй ĕçĕнче чăн ăста — он подлинный мастер своего дела
чăн-чăн —
1) подлинный, настоящий
оригинальный
чăн-чăн кевер чул — настоящий бриллиант
2) перен.
настоящий, подлинный, истинный, совершенный
вăл чăн-чăн ӳкерӳçĕ — он настоящий художник
кунта чăн-чăн тамăк — здесь сущий ад

9. с частицей та
в самом деле, и вправду
и впрямь прост.
вăл чăн та килнĕ — он и вправду приехал
чăн та çапла! — в самом деле так!

10.
чаще с частицей та вводн. сл.
действительно, точно
конечно, несомненно
чăн, ку çапла пулнă — действительно, это было так
чăн та, эсир килĕшмесен те пултаратăр — конечно, вы можете и не согласиться

11.
с частицей та вводн. сл.
серьезно, в самом деле, кроме шуток
çук, чăн та, хăçан пирĕн пата пыратăр? — нет, серьезно, когда вы к нам придете?

12.
с частицей та вводн. сл.
правда
чăн та, вăл кун çинчен пĕлмесен те пултарнă — правда, он мог об этом и не знать

13.
то же, что чи
чăн лайăх — самый лучший, наилучший
чăн малтан — прежде всего, во-первых

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

самый, очень, весьма. N. Чăн лайăх, самый лучший. КС. Капан тунă чухне аяла ута чăн типпине хураççĕ. Когда мечут стог, то кладут вниз самое сухое сено. Пазух. 27. † И эс чипер, эп чипер, чăн чиперри çак ачи. Образцы 43. † Çак тăвансем патне килсессĕн, чăн пирвайхи юррăма юрларăм. Ib. З8. † Сирĕн пек лайăх çын умĕнче юрлама чăн кĕçентен пуçтарнă ăс кирлĕ. Ib. 1. † Чăн тӳнери çич çăлтăр, çиччĕшĕ те çут çăлтăр. Дик. леб. 52. Чăн аслă пиччĕшĕ каланă: çапла çав, вăл айăпсăр чун! — тенĕ. || Настоящий, чистый. С. Тим. † Чĕлтĕр юхан çырмана чăн чĕнтĕрпе карар-а? Давайте преградим течение журчащей речки, протянув настоящее кружево. Собр. 172. Каласам-а, тантăш, чăн тӳррине, санăн чуну кама юратат? Скажи, прошу тебя, мой друг, по чистой правде, кого ты любишь? Образцы З0. † Калăрсамăр, тăвансем, чăн тӳррипе: сирĕн чунăр кама та халь пит савать. Ib. 58. † Сапрăмах салатрăм чăн мерчен, пухрăмах та пухрăм — пĕтмерĕ. Ib. 2З. † Чăн укаран чĕнтĕр çыхаççĕ. Ib. 55. † Чăн хурçăран хайчă тутартăм пархăтпа пустав касмашкăн. Пазух. 27. † Çуркуннехи çӳçенĕн кăчăкисем чăн хурт ами пулса вĕçинччĕ. Ib. 27. † Кĕркуннехи пиçен ай тăррисем чăн-чăн мамăк пулса вĕçинччĕ. Дик. леб. 40. Вĕсен хыçĕнче чăн-чăн ту пек пысăк пĕлĕт тăнă.

истина, правда. N. Чăнпа суя пĕрле пурăнаймаççĕ. Правда и ложь вместе не уживутся. N. Чăн вилĕмрен хăтарать, теççе. Правда спасает от смерти. (Посл.). Калашн. 11. Каламарĕ сана тĕрĕсне — чăнне. Не сказал тебе правды истинной. Образцы 43. † Урам çулĕ çул пултăр, ват çынсем калаçни чăн пултăр. Калашн. 16. Тĕрĕслĕх ячĕпе чăн ĕçшĕн тăрăр. N. Чăн сăмахăн (правдивое слово) суййи çук. А.-п. й. 105. Сутьесем чухăн каланине чăн тенĕ.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

чын, хак

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ĉon]
vero, vera, real(aĵ)o, reala
чăна хур — akceptri kiel vero
чăннине каласан (= чăннипе) — verdire
чăн пулни (= чăнлав) — fakto
realaĵo
чăн мерчен — vera, originala perlo
сăмахăн чăн пĕлтерĕшĕ — propra (rekta) senco de vorto
чăн, ку çапла пулнă — fakte tio okazis tiel ĉi
чăнах — vere
чăнласа —fakte,serioze, vere
чăнласах калаç — paroli serioze
чăнлăх — vero, realaĵo

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «истина», «правда»; «истинный», «правдивый»; 2. «подлинный», «достоверный», «настоящий»; 3. «вправду», «действительно»; др. тюрк., КБ, МК, Замахш., АФТ, туркм. чын, уйг., узб., чаг. чин, кирг., алт. В, ойр., тат. чын, казах., к. калп., тув. шын, башк. ысын, хак. сын «истина», «правда»; «истинный», «действительный», «правдивый», «подлинный»; ср. монг. (Алтын тобчи) чинг «верный»; совр. монг. чин «твёрдый», «непоколебимый». Вероятно, слово заимствовано из китайского языка: чен (tschen) «истина», «правда» (A. Gabain Uigurische Ubersetzung der Biographie Huentsang»s, S. 30); ср. кит. чжень «истинный»; «верный».

Çавăн пекех пăхăр: