Шырав: чап

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
слава
известность
чап ил — заслужить добрую славу, прославиться
чапа кăлар — прославить, овеять славой
чапа тух — прославиться, стяжать славу
чапа тухнă тĕртекен — прославленная ткачиха
Чапа тухсан ан çĕклен. — посл. Не зазнавайся, когда прославишься.

2.
величие
ĕç чапĕ — величие труда

3.
молва, слухи
сплетни
чап çӳрет — ходят слухи
чап тухнă — появились сплетни

II.

1.
подражание чмоканью, звучному поцелую
чмок
чап тутар — чмокнуть, звучно поцеловать

2.
подражание чавканью
чап-чап — усил. от чап II. 2.
чап-чап тутарса çи — громко чавкать при еде, есть с громким чавканьем

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

подр. звуку при поцелуе. КС. Тутипе чап тутарса илчĕ (при поцелуе, чăп – слабее). СТИК. Чап чуп тăват. Целует громко. || СТИК. Шăпчăк: чап чап ши... тутарса юрлат. || Т. II. Загадки. Пӳрт умĕнче те чап чап, кĕлет умĕнче те чап чап. (Тумла тумлани). Якейк. Чап-чап чапчушка, чапчушка та чаплă мар, çак ял хĕрĕ те чаплах мар. М. Тув. Чап-чап чапчушка, сулатникĕ çитмĕл пус; çакă ялăн хĕрĕсем вуникĕшĕ çитмĕл пус. Собр. Чап-чап, турă парсан йăлтăр-йăлтăр пуçана. (Сĕтел). || Подр. пришлепыванию. Череп. || Урмай. Хай анчăк çури хуллен йăпшăнса пычĕ, тет те, чап сиксе ларчĕ, тет, ачи çине, ним тусан та ямарĕ, тет.

встр. в сложении: чап-чапкăр.

частица для образоваяня превосходной степени.

слава. Истор. Çапла унăн чапĕ пур çĕре те сарăлнă. Алешк. Çак Саплăк хĕрĕсен чапĕ чаплăша, эпир савса эпир илес çук. Ст. Чек. Чап каять, идет дурная слава. || Честь, доброе имя. С. Алг. Чаплă хĕрĕн чап каят, чап каят та час каят. С. Дув. Листа-листа шурă хут, çырса пĕтсен çырмана, чаплă-чаплă хĕрсене чапĕ кайсан урçана. Юрк. Ĕнтĕ ятăр кайтăр, чапăр кайтăр вунçичĕ çулхи сарă хĕрпелен. Кĕвĕсем. Чаплă чаплă хĕрсене, чапĕ пĕтсен, урçана. Сл. Кузьм. 74. Ялăн ырă чапне çухатаççĕ. || Молва, сплетня, слух. Алешк. Эпир сарă хĕрпе выляки сарăлминччĕ чапĕ ял çине. N. Атăлăм варинче улма йăвăç сарăлминччĕ çулçи шыв çине; эпир савнă туспа пурăнни, чапĕ сарăлминччĕ ял çине. N. Чап çӳрет, носится слух, молва. N. Чап тухнă, появилась молва, сплетни. N. Кăçал нимĕнсĕрех ун сăмахĕпе Иван çинчен чап ячĕç, халăх укçине вырăнсăр нумай пĕтернĕ тесе.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«слава», «известность»; др. тюрк. чаб, КБ, ойр. чап, ст. тур., МК, МНХ, АФТ чав, койб., саг. сап «слава», «молва», «репутация»; «крик»; «призыв»; ср. перс. (чап) «ложь», «обман».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

мухтав. Турă çавăншăн вăл çынсен учĕсене чапа (мухтава) кăларнă: вĕсене Вăл çĕрме памасăр этем чирĕсене тӳрлетекен тунă [Наставление 1896:124].

Çавăн пекех пăхăр:

чантлаттар Чанук чань Чань укашни « чап » чап сар чап-мухтав чап-чĕп чап-чакăр чап-чапкăр