Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
болезнь, заболевание
недуг книжн.
хворь прост.
ăшчик чирĕсем — внутренние болезни
вар-хырăм чирĕ — желудочное заболевание
вăрах чир — хроническое заболевание
вĕри чир — горячка, тиф
касу чирĕ — повальное заболевание, поветрие
сикекен чир — заразная болезнь
ерекен чир — заразная болезнь
тииĕс чирĕ — морская болезнь
тытамак чирĕ — эпилепсия, падучая
ӳпке чирĕ — легочное заболевание, туберкулез
хавшатакан чир — изнурительная болезнь
хĕрарăм чирĕсем — женские болезни
шыв чирĕ — водянка
чир паллисем — признаки, симптомы болезни
чир историйĕ — история болезни
чир таврăнни — рецидив болезни
чир ерт — 1) заразить 2) заразиться
чир ертекен микробсем — болезнетворные микробы
чире пер — прикидываться больным, симулировать болезнь
чире кай — 1) тяжело заболеть 2) страдать хроническим недугом
чиртен сыват — излечить от болезни
чиртен хăтăл —  избавиться от недуга
Чир вырăнне вăй кĕрет, хуйхă вырăнне — кĕмест. — посл. После болезни человек оправляется, а после перенесенного горя — нет.

2.
эпидемия
выльăх чирĕ — эпизоотия

◊
мĕн чирĕ ку? — что это за чертовщина?

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

болезнь, хворь, недуг, нездоровье. Изамб. Т. Санăн упăшку мĕнле чирпе вилчĕ? Вишн. 74. Çав чирсемпе пирĕн хушăмăрта пĕри-пĕри чирлесен, пирĕн шыва вĕретсе ĕçес пулать. N. Темле чир килсе кĕчĕ те, тухса кая пĕлмерĕ. Курм. Чир тивсен, когда постигнет болезнь. Туперккульос 17. Чăнах та, чирĕшĕн пулсан (в отношении болезни) пит çăмăл. N. Шупашкар пульнитсинче кашни чирпе уйрăм тухтăрсем ĕçлеççĕ. Слакбаш. Чир тумтиртен те ерме пултарать. N. Унта усал чир нумай, усал чир ан ерт. N. Ах эсĕ мĕнле оçлăн-ши вăл чиртен вара? Капк. Вăл вара, кăмăлĕ хуçăлнипе, чире ернĕ. Изамб. Т. Виçĕм кун чирĕпе (вследствии хвори) хирте çĕр каçнă, тет. || Якейк. Ха сан тоту çине кĕçĕр чир сыснă-çке (= тотая пĕчĕк хăмпуллăскерсем сап-сарă чир тохса ларать). || Беда, несчастье. КАЯ. Мĕн пулнă тата? – Чир пулнă-ха, кунта ав аккуна урнă йăтă тулланă. || Заблуждение (?). Юрк. Вăл шухăш вĕсенĕн пĕлмен чирĕ анчах. || Язва. || Эпидемия. || Употребляется в чувашизмах. Хурамал. Пĕрер кăчкăрнă сасă илтсессĕн, калаççĕ: хăшĕ чирĕ кăчкăрать унта, теççĕ. Б. Олг. Кам чирĕ онта кăчкăрат, тохса пăхмасăр, тет. Ib. Ман кам чирĕ каяс-ха! Поскилте çын çок-и мансăр пуçне? Халь çынсам килте, топма полат урăх çына. Васильев. Тем чир, манăн ĕç ăнмас. Якейк. Чир ту хăть, каламасть. Хоть его зарежь, ни за что не скажет. N. Кам конне чир тивет (смирного). Кан. Ах тур, мĕн чир шăмми ку? Что это за кость. || Юрк. Ырă ялĕ хамăр ял, йăлăм вырăнне йăмри пур, Атăл вырăнне кӳлĕ пур, чул çурт вырăнне чирĕ пур.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

авыру, чир, сырхау

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ĉir]
malsano
вăрах чир — kronika malsano
ерекен чир — infekta malsano
чир паллисем — malsansimptomoj
чир ерт — infekt(iĝ)i
чире пер — simuli malsanon
чире кай — grava ekmalsani
чиртен сыват — resanigi
чир-чĕр — malsanoj
чирле — malsani
чирлесе ил — iom malsani
чирлесе ӳк — malsaniĝi
чирлеттерекен микробсем — patogenaj (malsanigaj) mikroboj
чирлешке — malsanema
чирлĕ — malsana
вăл паян чирлĕ — hodiaŭ li malsana
чирлĕ хальлĕн — en malsana stato, malsane

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«болезнь», «недуг»; тат. чир «болезнь»; чирлә «болеть»; чирле «больной»; башк. сир «болезнь»; сирлә «болеть»; сирле «больной», «хворый»; вероятно, сюда же относятся кирг. чер «злокачественная опухоль»; кирг. чер, казах., шер «печаль», «тоска», «угнетённое состояние»; у Ильминского казах. тер «застарелая болезнь»; азерб. чәрлә «болеть», «быть доведённым до отчаяния», «быть измученным»; чәрлэт «доводить до отчаяния», «вконец измучить»; алт. В чеер «оспа»; «кашель», «удушье».

Чĕрчун ячĕсен чăваш-вырăс-латин словарĕ

чир — coregonus nasus [лосось йышши пулă]

Çавăн пекех пăхăр: