Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

соловый, игреневый (о масти лошади)
чуптар лаша — игреневая лошадь (рыжая с белым хвостом и белой гривой)

II.

1.
понуд. от чуп I. 1.—6.

2.
ехать (рысью, галопом)
чуптарнă-чуптарман — не то рысью, не то шагом
сиккипе чуптар — поскакать

3.
катать, возить
утпа чуптар — катать на лошадях

4. разг.
отправляться, мчаться, лететь
ăçталла чуптаратăн? — куда ты мчишься?
чуптар часрах! — отправляйся скорее!

5.
строчить
çĕвĕ машинипе чуптарса тух — прострочить, прошить на швейной машине

6.
случать, спаривать (животных)
чуптармалли вырăн — случной пункт

◊
ун май ан чуптар! — не соглашайся с ним!

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

заставить бегать, гнать (лошадь). Ск. и пред. чув. 113. Çĕр çĕмĕрсе чуптарать Кан. Татах çуран чуптарать пура хуçи патне. Орау. Салтаксене пĕр вырăнта чуптараççĕ (бегать на месте). N. Хам ачана чуптартăм. N. Унта пĕр-пĕр ачана чуптарас. || Кан. Пысăк тĕвĕллĕ тăлă чуптарса, çурăмсенчен ай ну ислететтĕмĕр. || Ездить рысью. Ск. и пред. чув. 114. Якур пичче çулпала пушкăрт лаши кӳлнĕ те, те çуркунне, те çулла, яртлаттарса чуптарнă. Калашн. 9. Паттăр утăм çине утланса ларса, Мускав шывĕ çине чуптарса кайсан... КВИ. Ав шăнкăрав янăрать, Силпиелле чуптарать. Образцы 48. † Атьăр уттарар и те чуптарар-и çулсем çинче шурă юр пур чухне. Сĕт-к. Авоç килет ман тантăш, квак лашине выллятса, хора çонине янтратса. Чоптарасси полас çок: хора çони çĕмĕрлтĕр, симĕс пĕкки хуçăлтăр. Ib. Унччен эпĕ лашапа чуптарса пăхманччĕ. Тет. Çавăнтан кайран эпĕ лашапа чуптарма вĕрентĕм. ЧС. Киле тавăрăннă чух Иван чуптара та пуçларĕ, эпĕ те унăн хыçĕнчен ерипен чуптара пуçларăм. Сред. Юм. Чуптарнă чуптарман, не то рысью, не то шагом. Юрк. Туран анса Сĕве кĕпер патне чуптарса çитрĕмĕр. Ib. Пичке çине улăхса ларса чуптаратăп, тет (хуралçи). Альш. Унталла чуптракансем (ездящих) сахал курăнать. || Отправляться (ехать, идти). Ашшĕ-амăшне. Хăвăртрах, Иван, лашăна кӳл те, чуптар вăрмана, вăрман хуралçи çуртне. ЧС. Эсĕ часрах тепĕр лашана кӳлсе киле чуптар та, аттесене кала, вĕсем мĕн те пулин тăвĕç, терĕ. СТИК. Ăçталла чуптарат-ши ĕнтĕ тата ку? Куда ты идешь? || Сред. Юм. Онпа сăмахланă чохне хăй маях чуптарас полать, хирĕçтерме йорамас. При разговоре с ним всегда приходится соглашаться, а не приходится возражать. || Случать (животных).

буланый, соловый (масти лошадей). N. Чуптар лаша, рыжая с белым хвостом и гривою лошадь. Ст. Чек. Чуптар — чалый, çутă (шурă) çӳрен. Собр. Ярăнса ярăнса юртакан, хăй те чуптар кĕсре тьыхисем. В. Олг. Чуптар – ни çӳрен, ни пурлă, ни торă мар, сарăрах. N. Чуптар — шупка çӳрен. Н. Карм. Чуптар лаша: хăй çӳрен, хӳри-çилхи шурă пулать. Ib. † Ай чупар-и, тăван, ай чупар-и, чуптар лаша пуçĕ сыв чухне. Н. Байгул. † Эпир кăçал чупнине чуптар лаша чупман пуль. Ст. Ганьк. Чуптар лаша тамаша. Юрк. † Чуптар лаша çул çутти. Чертаг. Чуптартарах çӳрен (масть); чуптартарах торă.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

чуптар (лаша) «игреневая (лошадь)»; Замахш., кирг. чабдар, казах., к. калп. шабдар, тат. чаптар, башк. саптар, хак. сабдар, алт. В чабдар, чабыдар «игреневый»; ср. монг. цавьдар (у Бурдукова цабидар), бур.-монг. сабидар «игрений».

«случать» (о животных); уйг. чаптур, тат. чаптыр, башк. саптыр, к. калп. диал. шаптур то же. От глагола со значением «заставить бегать».

Çавăн пекех пăхăр: