Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
мышь

мышиный
уй шăшийĕ — полевка, полевая мышь
шăши çури — мышонок
шăши таппи — мышеловка
шăши тĕслĕ — мышастый (о масти лошади)

шăши хӳри —
1) мышиный хвост
2) перен. косички (маленькие и жиденькие)
улăма шăшисем кишĕкленĕ — мыши изъели, посекли всю солому

Пĕр шăшин икĕ хӳре. (Çăпата). — загадка У одной мыши два хвостика. (Лапти).

◊
шăши вĕлтренĕ — бот. крапива жгучая
шăши вучĕ — гнилушка, светляк
шăши каяшĕ — высевки, охвостье
шăши кĕтилле выля — играть в кошки-мышки
шăши кикенекĕ — бот. череда трехраздельная
шăши куршанакĕ — бот. чернокорень лекарственный
шăши куçĕ — лампа-мигалка
шăши пăрçи — бот. мышиный горошек
шăши хăлхаллă сурăх — корноухая овца
шăши юсĕ — зоол. ласка

II.
мыт (болезнь лошадей)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

мышь. N. Шăши = кушак кайăкĕ. N. Шăши = шăрши. Бука. 1900. Кушак шăши тытать, кашкăр выльăх тытать. А.-п. й. 7. Кушак, шăши пулĕ тесе, çапă çине пĕрех чикрĕ, тет. Образцы 24. Вăл укçана памасан, шăши кастăр енчĕкне. N. Ай-уй, карчăк! çарăка шăшисем çисе яраççĕ. Ах, старуха! ведь репу-то поедают мыши! Ст. Чек. Шăши пирĕн айăмăртан тухса карĕ. Мышь выбежала из-под нас. А.-п. й. 51. Кайсан-кайсан, ăна хирĕç пĕр шăши сиксе тухрĕ. Панклеи. Шăши мури илчĕ те карĕ. Ши-и! шихăртать. Ск. и пред. чув. 17. Çул пур çĕртен, çук çĕртен çичĕ юлан вĕçтерет; шăши тухман çĕрсенчен вăл тухать те сиктерет. Чув. прим. о пог. 411. Хĕрлĕ шăши, рыжая мышь. Янтик. Шăши пăх пик чей, фамильный чай. КС. Капан айĕнче шăши вилмест. N. Ку чухне шăши те туяпа çӳрет. (Пословица). Ст. Шаймурз. Шăши шăкĕ те тинĕсе пулăшать. (Послов.). Курм. Йĕс шăши, çип хӳре. (Йĕп). Зап. ВНО. Пĕр шăшин икĕ хӳре. (Çăпата) Кайсар. Шăши тирĕпе çăпана çыхаççĕ. N. Эпĕр коак шăши пак пурнатпăр, тольккĕ каç шăтăкран тухса çӳретпĕр. Н. М. Кедров. Пирĕн урай айĕнче шăшисем чупса çӳреççĕ. СТИК. Шăши шăриччеи те пĕр вырăнта лараймаст, тек мăрккат (ни минуты не может усидеть на месте). В Сятра дат.-вин. падеже — шăше. Ib. Çĕнĕ çынă: эппин эпĕ санăн шăнă-шаккуна шăше çиме хошап халь, тет. || Фамильное прозвище. N. Шăши Емели. Ст. Чек. Шăши Миттук (женск. прозвище). || Назв, болезни лошадей, мыт. Юрк. Шăши — ут-выльăх чирĕ.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

тычкан

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«мышь»; тат. тыякан, башк. сыскан, уйг. чачкан, узб. сиякон, кирг. чычкан, казах., ног. шышкан, азерб., тур., туркм., тат. сыяан «мышь»; чув. суккăр шăши «землеройка»; башк. hукыр сыскан, тат. сукыр тычкан, азерб., туркм. корсычан «крот» (букв. «слепая мышь»). От глагола; ср. тур. сыч, кирг. чыч «испражняться»; чув. шăши < шăшă (р — вставной звук) «запах», «вонь».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

кушак кайăк. Малтан вăрçкаласа тăнă чухне пухăннă чăвашсем шăши (кушак кайăк) кушакран тарса пытаннă пек саланнă пĕтнĕ, пĕри те çук [Хыпар 1906, № 20:317–318]; Çапла йывăç тавра таптани йывăçсене кушак кайăк (шăши) кышласа пĕтересрен те хăтарать, анчах куншĕн кĕркунне астăвас пулать [Хыпар 1907, № 4:28].

Чĕрчун ячĕсен чăваш-вырăс-латин словарĕ

(кушак кайăк(ĕ) мышь — mus [кăшлакансен йăхĕнчи пĕчĕк чĕрчун]; вăрман шăшийĕ лесная мышь — apodemus sylvaticus; кил-çурт шашийĕ домовая мышь — mus musculus; пĕчĕкçĕ шăши мышь-малютка — micromys minuttis; cap пырлă шăши желтогорлая мышь — apodemus flavicollis; йĕплĕ шăши колючая мышь — acomus vilsoni

Çавăн пекех пăхăр: