Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
неделя
иртнĕ эрнере — на прошлой неделе
искусствăпа литература эрни — неделя литературы и искусства
пилĕк кунлă ĕç эрни — пятидневная рабочая неделя
эрне варринче — в середине недели
эрне каярах — неделю назад
эрне сиктерсе — через неделю
виçĕ эрнелĕх отпуск ил — получить отпуск на три недели

2. уст.
то же, что эрнекун

II. вводн. сл.

1.
конечно, правда, действительно, в самом деле
эрне, ун пеккисем пирĕн нумай мар — конечно, таких, как он, у нас немного найдется

2.
хорошо бы
эрнеччĕ те ку ĕçе тусан, вăй çитĕ-ши — хорошо бы выполнить эту работу, но хватит ли сил

3.
может быть
эрне, апла пулĕ те-ха... — может быть, оно и так...

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(э_рн’э), первоначально — пятница, теперь — неделя. Изамб. Т. Мункун пĕрех эрне юлчĕ. До пасхи только неделя. Букв. Эпир тыр вырнă вăхăтра эрни-эрнипе хирте пурăнатпăр. Юрк. Эрнесерен пĕрер тапхăр (еженедельно) тухакан каçит (= хаçат). БАБ. Çĕнĕ çул миçе эрне-ши? мĕн кун пулать-ши? теççĕ. Юрк. Пĕр эрне те çук пулĕ, Магницкийрен çыру илтĕм. О сохр. здор. Çав çын вара виçĕ эрнепе ултă эрне хушшинче урать (делается бешеным). Рег. 1218. Ку эрнене кĕрсессĕн, çанталăк пит осалччĕ. Рег. 1204. Ик эрне иртне çĕрте туса çитерĕ вăл. Рег. 1185. Эрнерен сувалĕ. Виç контан тăвĕ. Ик контан кайĕ. Рег. 751. Ончол ĕçе эрнере те пĕтерймăн. Рег. 842. Ман номай ĕçĕ, эрнере пĕтерме полмĕ. Рег. 843. Ончол номай ĕçе (столь много дела) илнĕ, эрнере пĕтеримĕ. Панклеи. Каясси эрне тенĕ чох (за неделю до ухода). Курм. Эрне пуçне икĕ-виçĕ хут киремете кĕл-тăватьчĕç. Орау. Пĕр эрне пулĕ ĕнтĕ, пĕр сурăх Кăшкăрта çĕтсе çӳрет. Якей. Çăварни килет çич конлăх, ма çич эрне килмен-ши? Янтик. Эп, пичче патне кайса, пĕр-икĕ эрне пурăнас тетĕп (пурăнса килес тетĕп). Пичче патне пĕр-икĕ эрнеллĕхе каясшĕн. Орау. Пĕр эрнене яхăн вăрманта пурăнтăмăр. Юрк. Куллен эпир капла виле пуçласан, эрне хушшинче пурсăмăр та вилсе пĕтĕпĕр. Якей. Ик эрнери чăх чĕппи амăшĕнчен уйăрлимаçть. Якей. Вăл таста кайса, эрнешер çохалса порăнать (но неделе). Сред. Юм. Кăш чôхне эрни-эрнипе ӳсĕр çӳрет ô (но целым неделям). IЬ. Сôт-тунă чôхне те аваннн эрни-эрнипе килет ô: кăш чôхне парăш пит йôлать, кăш чôхне йолмас та. К. С. Чей те эрнере, уйăхра анчах ĕçнĕ (т.-е. только в некоторые недели или месяцы), аш та хĕлĕпе пĕр пăт çимен. Сред. Юм. Эп шалу кирлĕ таран эрнерен эрнене илсе пырап (каждую неделю). Скотолеч. 20. Çапла пĕр эрне хушши (с неделю) кунсерен пĕрре çуса тасатса, çу сĕрес пулать. N. Эсĕ кунта миçе эрнене килтĕн? Ты сюда на сколько недель приехал? Альш. Эрнипе ĕçеççĕ (целую неделю). Эрненĕн кунĕсем, дни недели. Альш. Эрнен хушши ултă кун, эрне ан тăр, тăванăм, пырах тăр. В. Олг. Считают дни от Пасхи до Ильина по неделям, обратно: напр.. паян çичче кĕрсе — сегодня осталось семь недель до Ильина. Так же и от Ильина дня до Покрова. Çиччĕре, саккăрта — на седьмой etc. неделе.

(э_рн’э), хорошо бы, но... Конечно. Правда. (Каз.-тат. äрiнä). Вара çавă тăлăха юлнă хуçа ачи ялтах хуйха ӳкнĕ; эрне (правда) вăлă вăл-ку çитменшăн хуйхăрман, анчах вăлă пĕччен юлнă, çавăншăн анчах хуйхăрнă вăл. Кильдиш. Епле апла эсĕ çавă чипер арăмна, ытарса, ирĕке (scr. йркĕ) пăрахса каян; эрне (конечно), каясси кайăн, анчах санăн арăмна пĕри-пĕри ерсессĕн, эсĕ вара мĕн тăва пĕлĕн? тенĕ. СТИК. Эрне пырăттăм, пыраймап: хурăн вутти хучĕç те, хурçунатма çунтарчĕç; вĕрене вутти хучĕç те, вĕр çунатма çунтарчĕç. (Говорит дикий гусь. Этот гусь был обращен в женщину и отдан замуж за сына одного человека. Вот эта молодушка приходит к ручыо за водой. Ее подруги зовут ее с собой, говоря: «Атя, Алтьук, киле, аçу килчĕ пасартан, кулачă илсе», а она говорит эти слова): к СПВВ. ПВ. Эрне, çапла та, анчах... Эрнеччĕ те çав, анчах... Конечно, это так, но... (так-то так, но...). N. Эрне шурă пӳрт хура пӳртрен хакла ларать (правда). Зап. ВНО. Эрнеччĕ те (=мало-ли что), эрне кун мар çав паян. (Изречение, указывающее на неисполнимость желаемого). То же и в Сред. Юм. Орау. Ай-ай, кăçал пĕр кĕлетлĕх явăç кăлараяс-чĕ! (срубить и вывезти из леса). — Эрнеччĕ те, ачам, те вăй çитĕ, тем-çке. Н. Лебеж. † Хĕсĕк, хĕсĕк куçлисем шăтăк виттĕр пăхаççĕ; чармак, чармак куçлисем чаршав урлă пăхаççĕ: ĕнтĕ пырам, тийеççĕ; эрне пырăр пырасса. К. С. Эрнеччĕ, çапла тăвасчĕ те, вăй çитмест. ld. Эрне апла пулĕ те вăл (может быть, и так...). Ч. С. Эрне турă мĕншĕн пире капла тунине пĕлме çук та, ваттисем юрăннă пек пурăнмалла çав, терĕ карчăк. Образцы, 43. Эрне те каймăп Нарышкина, сăрлă çунам ӳречи хуçăлчĕ. N. Эрне, çапли çапла... Правда, оно так-то так... Изванк.? Эрне çакăн пек усал ĕçсене пурте тумаççĕ те, çавах пирĕн енче ун йышши çынсем нумай çав.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

атна

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[erne]
semajno
иртнĕ эрнере — lastsemajne
эрне варринче — meze de la semajno
çитес эрнере — sekvasemajne
эрне кайалла — antaŭ unu semajno
эрне сиктерсе — post unu semajno
эрнелĕх — semajna
эрнипех — la tutan semajnon, dum la tuta semajno

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«неделя»; эрнекун «пятница»; тефс. ХII-XIII вв. адинӓ кӳн, Замахш. адинӓ кӳни «пятница»; Замахш. бирадинӓ, уйг., башк. азна, тат. атна «неделя»; туркм. анна < адна «пятница». Из перс. (адине) «пятница».

, эрнеччĕ «хорошо бы, но...», «конечно»; «правда»; др. тюрк., МК (1,118), ПК әринч (UJb XXXI, 73) «может быть», «пожалуй», «возможно», «надо думать»; у Махм. Каштарского это слово передано араб. словом «авось», «может быть», «вероятно», «пожалуй». По свидетельству А. Бобровникова, арня в значении «несомненно», «наверное» употреблялось и в монгольских ярлыках квадратного письма (И. Н. Березин. Тарханные ярлыки Тохтамыша, Тимур-Кутлуга, Саадат-Гирея, 1851, стр. 63); кирг. арийне, казах. эрине «конечно», «бесспорно», «несомненно».

Федотовăн «Тĕне кĕмен чăвашсен ячĕсем» словарĕ

"пятница", когда-то "недельный, праздничный день", выступает в качестве первого компонента сложносоставных личных имен > мар. арня; в тюркских языках, например, в татарском атна с тем же значением и функцией < перс. Адина "праздник", "пятница" (Гаф. ИИ, 121).

Çавăн пекех пăхăр: