Шырав: юрлă

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
снежный, со снегом
юрлă çумăр — дождь со снегом
юрлă хĕл — снежная зима
юрлă нӳхреп — погреб, набитый снегом, ледник
юрлă тумтир — одежда в снегу

II.
бедный

бедно
юрлă пурнăç — бедность, необеспеченность, нужда
Юрлă çыннăн чăххи те хур курăнать. — посл. Бедняку и курица кажется гусем.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

снежный, имеющий снег. Юрлă çумăр çурĕ. Выпал дождь со снегом.

бедный, бедность. Орау. Питĕ юрлă (бедно) пурăнатпăр-çке эпĕр, ан та кала. Изамб. Т. Киле кĕрес тиекен çук-и? — Ман пата, юрлă çĕре, кам кĕтĕр? N. Эпир юрлă пурăнаттăмăр. Мы жили бедно. Изамб. Т. Юрлăран юрлă пулать. Ib. Çултан çул тырă пулманнипе пĕтĕм халăх юрлă пурăнат (живет бедно). СПВВ. ВА. Юрлă = чухăн, бедный. Сл. Кузьм. 95. Апла туни пуянсене аван та, юрлăсене йывăр. СПВВ. МС. Кусем пăртак юрлăрах пурăнаççĕ. Они живут бедновато. Чув. прим. о пог. 287. Юрлă çул, тяжелый год. || СПВВ. ТМ. Тĕксĕм, салху, юрлă-хуйхăлă. (Здесь юрлă, повид., значит «печальный»).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«бедный»; «бедно»; Зол. бл. иринч-йарлығ «бедный», «несчастный»; тат., башк., ног. ярлы, карач. джарлы, кирг. жарды, казах., к. калп. жарлы «бедный»; «бедняк»; кумык. ярлы «убогий»; ярли бол «обнищать». По мнению акад. А. Н. Самойловича, в истории тюркских литературных языков это слово прослеживается примерно с IX в., появляясь впервые в памятниках уйгурской литературы со значением «несчастный»... „В значении «бедный»..., — пишет акад. Самойлович, — слово получило преимущественное распространение в языках на бывшей территории Золотой Орды... В чувашском языке я считаю слово йорлă вкладом кыпчакского языка после XIII века“ (Ф. Г. Исхаков. Наблюдения по лексике. ИРЛТЯ 186). Ф. Г. Исхаков приводит и этимологию Д. Г. Киекбаева, который пишет: „Башкирское слово ярлы «бедный» восходит к слову яры «пленка в мясе» (синоним шекәрә)... яры + ли «имеющий пленку», «пленчатый»...“ При этом он ссылается на туркменские диалекты, где шикарәле, первоначально употреблявшееся в значении «пленчатый», теперь будто бы употребляется в значении «бедный» (ИРЛТЯ 187) (?).

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

чухăн. Çапла нушана çакланнă çын хăй çĕрне хăй пекех юрлă (чухăн) çынна сутас тесен вăл тӳлесе тăракан укçана çавăрнă рентана (капитализированная рента) çĕнĕрен илекен çын тӳлесе тăмалла пулать <…> [Хыпар 1906, № 38:594].

Çавăн пекех пăхăр:

Юрккă юрккăн юрккăнлан юркнуть « юрлă » юрлă-çумăрлă юрлă-варлă юрлă-кĕртлĕ юрлă-пăрлă юрлă-шывлă