Шырав: çын - Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
человек

человеческий
человечий разг.
людской
арлă-арăмлă çынсем — семейные люди
ват çын — старый человек, старик
вăй питти çын — 1) человек в расцвете сил 2) трудоспособный человек
вăтам çулсенчи çын — человек средних лет
вĕреннĕ çын — образованный человек
вилнĕ çын — покойник, мертвец
килти çынсем — домашние, домочадцы
совет çыннисем — советские люди
çамрăк çын — молодой человек
яш çын — молодой человек
çук çын — бедняк, неимущий
хĕр çын — незамужняя, девушка
хусах çын — холостяк
чирлĕ çын — больной
ятлă çын — именитый человек
çын евĕрлĕ упăте — человекообразная обезьяна
этем евĕрлĕ упăте — человекообразная обезьяна
нумай çынлă митинг — многолюдный митинг
çын пуçне çирĕмшер тенкĕ тивет — на человека приходится по двадцать рублей
Лара-тăра пĕлмен çынна паллă лекнĕ. — погов. Непоседливый человек получает метку. (соотв. Бог шельму метит).
Ват çын — тăват çын. — посл. Старый человек стоит четверых.
Çук çын çукшăн кулянать, пур çын пуршăн кулянать. — посл. Бедняк озабочен бедностью, состоятельный — богатством.

2.
лицо, персона
ахаль çын —
1) простой человек
тĕнчери ахаль çынсем — простые люди мира
2) неофициальное лицо

ĕçлĕ çын —
1) деловитый человек
2) должностное лицо
3) деловой человек, бизнесмен

официаллă çынсем — официальные лица
уйрăм çын — частное лицо
апат вунă çын валли хатĕрленĕ — обед приготовлен на десять персон

3.
с определяющим именем означает
принадлежность к какому-л. сообществу, коллективу:
вăрман çынни — лесной житель, лесовик:
кӳршĕ çынни — сосед
Сарăту çынни — саратовец
правительство çынни — представитель правительства
çар çынни — военнослужащий
тĕрме çынни — заключенный
хула çынни — городской житель, горожанин
нимĕç çынни — немец
чиркӳ çынни — церковнослужитель, церковник
ял çынни — сельский житель, селянин

4.
чужой человек, посторонний

чужой
чей-то
пĕр çын —
1) один человек
пĕр çын кунта юлтăр пусть — один человек останется здесь
2) кто-то, некто
пĕр çын кунталла килет — кто-то идет сюда

çын арăмĕ — чужая жена
çын куçĕнчен пăх — смотреть кому-то в глаза (т. е. чувствовать зависимость от других)
çын çине шанма йывăр — трудно полагаться на других
çын сисиччен — пока никто не заметил
Çын аллипе кăвар турт. — погов. Чужими руками жар загребать.
Çын ăшчикки — хура вăрман. — посл. Чужая душа — темный лес.

5. собир.
люди, народ, общество

людской
çын кулли пул — стать всеобщим посмешищем
çын сăмахĕ — людская молва
çын çине тух — появляться в обществе, общаться с людьми
çынран намăс — стыдно людей
çын шутне кĕр — занять положение в обществе

◊
йывăрçын — беременная
кĕçĕн çын — молодая, новобрачная
çĕнĕ çын — молодая, новобрачная
кĕçĕн çын упăшки — молодожен, новобрачный
çын ту — сделать человеком кого-л.
çын картĕнчен тух — выйти из рамок приличия

Çавăн пекех пăхăр:

çылам çыланчăк çымăç çыма « çын » çын ăслă çын çилли çын çилли чирĕ çын çинче çын çурри