Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

шор, белый. См. шурă. Янтик. Ĕнтĕ шур юр çăвать, пушмак путать. Собр. Шур юр çине çунă шур йăлтарка, хĕртсе хĕвел пăхса та ирĕлес çук. НР. Ăрамри шур юр пĕтес çук... На улице белый снег не сойдет. Вомбу-к. Шур пренĕк. Чураль-к. Мана пичи юратать: шур ампар лартса парас, тет. Тайба-Т. Тантăш ăçта çывăрат, урам хĕрринчи шур лаçра. N. Шур кĕççĕ чăлха пустартăм; шур курнитсара çӳрес пек. НР. Уй варринчи шур хурăн... Среди поля белая береза... Альш. Ман çийĕмри шур кĕпе, арки вăр-вăр тăват-çке. НР. Кантăк çинчи шур супăн... На подоконнике белое мыло... Хора-к. Шор çăмарта тийиса шоратмасăр çиес мар. N. Çӳлĕ тусем çине хăпартăр-и, шур кĕленче чиркӳсем куртăр-и? Тогаево. Шур-шур та ульки кантăр тыллать. N. Тăп-тăваткăл минтер, çитсă вăй пит, пурте шур хуринĕн (белого гуся) мамакĕ. N. Шор сахăр пек çут атă, ăстаях-ши выртать-ши? ГФФ. Шор чăлхапа, пошмакпа. В белых чулках и башмаках. Ib. Шор перчатки, кăвак кончи ĕçпе пĕтрĕ окçашăн. Белые перчатки, синие наголенки износились в работе из-за денег. Хош-Çырми. Пĕр çавра çил тухтăр, вĕçтертĕр, аннеçĕм чĕрки çĕне ӳкертĕр, шор тоттăрпа çыхса хотăр-и. Пусть поднимается вихрь и унесет их (волосы) и уровит на колени матушке; пусть завяжет она их в белый платок ГФФ. Ларса йолма шор чол мар. И не белые камни, чтобы остаться на месте. НР. Тарăн варти, ая, шор хăйăр анчах çунă шор йор пек. В глубоком овраге белый песок, подобно что выпавшему белому снегу. N. Халăх окçипе пĕр шор лаша илеç Илья пророка пама. ГФФ. Пахчана ятăм шор питек кĕтмĕл аври солляма. Я пустил в сад белого ягненка щипать брусничную траву. Байгул. Шор кăвакал чĕпписĕм. Хош-Çырми, Шор автан сассисем илтĕнеççĕ. Слышатся голоса белых петухов. Байгул. Шор, шор, шор та хĕр, шор та кантăр тыласан, ори таппа ларайнă. Ст. Чек. Шур хĕр. Ст. Айб. Шур акаян шăлĕсем хура. (Хурткуççи). Н. Лебеж. Килеймерĕм атте-анне кăмăлне, килтĕм шур патшанăн кăмăлне. (Солд. п.). Мусирма. Хура хур ами пултăм та, хура халăха пуçтартăм; шур хурт ами пултăм та, шур халăха пуçтартăм. || Седой. N. Шурă кăвак (седой). Альш. Ăна шурă сăн (кăвак сăн) çапнă. У. Я. Шур çӳçсене тăктарчĕ тертленнĕ пуç çинчен. Ала 66°. Кинçĕм те лайăх Хĕвекла, йĕрет те макрать, качча каять, пуçăм та шурă пулми, тет. || Чистый. НР. Шор портянккă не шалккă... Чистых портянок не жалко. К.-Кушки. Мунча кĕрсе тасалса, шурă кĕпе-йĕм тăхăнса. || Светлый. НР. Шор чăланти, ай, çут часси, çапас вĕрем çиттĕр пуль. Блестящим часам, что в светлом чулане, видно, пришло время бить. || Бельмо. N. Вара ман куçсене шур илчĕ. ЧП. Икĕ хура куçма шур илтертĕм. Зап. ВНО. Ватă хĕрĕн куçне шур илнĕ. N. Ахмать куçне шур илнĕ. (Чӳрече шăнни). Кан. Асамçăсем патне чупса куçсене шăтарттаракан,— шур илтерекенсем. N. Куçне шур та илсе лартнă. N. Сулахай куçне шур илнĕ (вăкăрăнне).

шор, бдеднеть. К.-Кушки. Шурса кайнă (на момент). Альш. Мĕншĕн эсĕ шурса кайнă? Юрк. Куллен кун хам хуйхăра-хуйхăра пĕтĕмпе типсе шурса кайрăм. Альш. Шап-шурă хут пек шурса кайнă хăй чирпелен. || Поблекнуть, завянуть. Сред. Юм. Сôхан çулçи кĕркĕннепе шорса каять, йăвăç çӳлçисем шораççĕ (исчезает зеленый цвет). СТИК. Шурнă купăста. (Так называют людей бледных). Сборн. мед. Таса мар, тăвăр пӳртре пурăнакан çынсем епле имшер, шурнă купăста пек кăн-кăвак пулаççĕ. Юрк. Ял ялĕнчи арăмсем шурнă купăста çулçи пек. || Побелеть. Емельк. Çичĕ ют сăмахпе шуриччен, курса юлăр, таванăмсем. || Рассветать. Ск. и пред. чув. 79. Çурăм пуçĕ шурсанах, туй халăхĕ пухăнать. || Кн. для чт. 144. Тăманан куç шăрçисем пит пысăк, çавăнпа унăн куçĕ кăнтăрла, хĕвел çутипе шурса каять.

шор, шурă, шорă, болото, болотистая земля, болотистый луг. N. Икĕ айкки тăвайкки, варринче мăн шур. Цив. Çума çакнă йăс тура шур хушшинче çухалчĕ. N. Шуртан шурĕ хуплать тĕмеске вĕтлĕхре. Юрк. Сăртсем çинче тахçан шыва ларман анасем путакан пулса шура тухрĕçĕ. Кан. Шура кайнă айлăмлă вырăнсене типĕтес шутпа... О землед. Шурлăх нумай çĕрте витсе урайсене, картасене тасатаççĕ те, шур тĕлĕнчи тăпрана сараççĕ. НР. Шор хĕррипа отмашкăн... Чтобы ходить по краю болотца... N. Шорти сысни шор сысни, шор хот окçа витрĕм, итто çавах çил уçрĕ. ЧП. Тикай хир варринче, ай, пĕр шурă... Собр. Тинĕспе çĕр çинче ким çӳремесен те утма çук. (Шура). || Тюрл. Шор, назв. поля. || Якуркел. Хирсем: Уксăмлă, Патшалăх, Машай, Шур... || Б. Яуши. Шур, назв. урочища. || N. Назв. речки, по берегам которой, по преданию был густой лес; протекает около дер. Тайбы-Таушевой. Кайсар. Шыв ячĕсем: Кăнна, вырăсла — Кильна, Шур — вырăсла пĕлместĕп.

встр. в сочетаниях: çу-шур (масло, сало), шыв-шур. КАЯ. Тепĕр ăстарикĕ леш вăкăр илсе килнĕ çĕре кашни килтен кĕрпе-çăнăх, çу-шур, апат пĕçерме сăра хурансем пухса хатĕрлет. Шел. 151. Шыв-шурсене пурне те пĕр айĕнчен кăларап.

Çавăн пекех пăхăр: