Шырав: çимĕç

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
еда, кушанье
блюдо
пула çимĕçĕ — рыбные блюда
çатма çимĕçĕ — жарево, то, что готовится на сковороде
тĕрлĕ çимĕç — разные кушанья
тутлă çимĕç — вкусная еда
çимĕç ларт — накрыть стол, поставить на стол еду
Ялан тутлă çимĕç те йăлăхтарать. — посл. При однообразии приедается и вкусная еда.

2.
продукты, продовольствие, съестное

продуктовый, продовольственный
пыл — сиплĕ çимĕç — мед — целебный продукт
çимĕç лавкки — разг. продуктовый магазин
Çулла çимĕç хатĕрле: хĕлĕн хырăмĕ аслă. — посл. Готовь летом припасы: утроба у зимы велика.

3.
плод и плоды

плодовый
вăрман çимĕçĕ — лесные плоды, дары леса
йывăç çимĕçĕсем — плоды и фрукты
цитрус çимĕçĕсем — плоды цитрусовых
çимĕç йывăççи — плодовое дерево
çимĕç ту — давать плоды, приносить урожай (о деревьях)
çимĕç паракан йывăç — плодоносящее дерево
Ырă йывăç усал çимĕç кӳни çук. — посл. Хорошее дерево не дает плохого плода.

4.
овощ и овощи

овощной
ешĕл çимĕç — зелень
тăварланă çимĕçсем — соленые овощи, соленья
çимĕç пахчи — 1) плодовый сад 2) огород

◊
çимĕç тĕвви — бот. завязь
çимĕç туни (аври) — бот. 1) плодоножка 2) пестик

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

син.: (çи)
корм; еда; çимĕç кӳр – уродить; çимĕçсем – овощи.

195 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(с’и_мэ̆с’), кушанье, угощение. Ст. Чек. Çимĕç тăваççĕ, эрек илеççĕ, сăра тăваççĕ. Сред. Юм. Çимĕçне пĕçерсен, çуне хĕрхенмеççĕ. (Япалана тусан, пăртак ôкçа каять тесе, лайăхрах тумасăр тăмаççĕ тессине калаççĕ). ЧП. Çатма çинчи çимĕç, кушанья, которые пекутся на сковороде. || Плод, овощ. N. Йывăçинчен çимĕçĕ аякка ӳкмест, теççĕ. (Послов.). Шибач. Вăрман çимĕç — мырă, çĕмĕртсем, карта çимĕç — шĕкĕнтĕр (морковь), кушшăм.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

җимеш

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «еда», «кушанье»; 2. «плоды», «овощи»; др. тюрк., МК, Зол. бл. йимиш, уйг., узб., кирг., азерб., тур., кумык. йемиш (емиш), башк. емеш ног. емис, туркм. иймиш, казах., к. калп. жемис, тат. җимеш, тув. чимис «плоды», «фрукты»; тефс. ХII-XIII вв. йем «трава», «корм»; Рабг. йәм, тат. жим, кирг., казах. жем, азерб., узб. ем, туркм. ийм, om-ийм, иймит «пища», «корм», «еда», «зерновой корм»; алт. В дьем «добыча (хищных животных)». Произошло от çи «есть»; первоначально было формой причастия прошедшего времени; ср. монг. жиме «плоды», «фрукты», «ягоды», бур.-монг. джимис (Подгорбунский) «плоды» < тюрк. яз.

Çавăн пекех пăхăр:

çилхемес çилче Çилчча çилюн « çимĕç » çимĕç-сапак çимĕçлĕ çимĕçлĕх çимĕçле çимĕçсĕр