Шырав: çуй

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
шум, шум и гам, гомон
гвалт разг.
ача-пăчан хаваслă çуйĕ — веселый гомон детворы
кайăк-кĕшĕк çуйĕ — птичий гомон
çуй ту — шуметь, поднимать шум и гам

2.
хлопоты, заботы
Куракана — туй, тăвакана — çуй. — погов. Зрителям полюбоваться свадьбой — удовольствие, а устроителям — одни хлопоты.

3.
неприятности
çуй кур — попасть в передрягу

4. уст.
война
çуй тухрĕ — началась война

5. фольк.
светопреставление

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çой (с’уj, с’оj), шум, гам; плач. Ск. и пред. чув. Çимĕк çуйĕ урамран çĕклентерет чĕрине. Ib. 26. Хĕвел тухса хăпарсан, туй халăхĕ çуй турĕ. Икково. Ашшĕ-амăшсем ойра ĕçлеççĕ, ачисем килте çой тăваççĕ. Сĕт-к. Çуй çавăрса порнаççĕ (час-час ятлаçаç, вăрçаç). Ерк. 131. Ушкăн-ушкăн яш-кĕрĕм, туйра пĕлет çуй тума; сăмаххисем тем тĕрлĕ куракана асăнма. В. Олг. † Ах той ачи, çой ачи! (бешеный). Ib. Пере той, хоçине çой („противно“). || Тumultus maximus, ужасный переполох. Н. Корм. БАБ. Преданне об изчезновении киреметей. Чувашин пахал землю, к нему подъехало пятеро татарских господ (пилĕк тутар улпучĕ), и поздоровались. На вопрос, куда они едут, татары отвечали, что они сирĕн хирти пилĕк киреметĕрĕн пуçлăхĕсем“ и убегают от притеснений и разорений (çуртăмăрсене, хăвасене касса, çунтарса ячĕçĕ, урлах сухаласа çӳреççĕ). Причина их несчастья следующая, у них был главный начальник (пуçлăх), который, водворившись у чуваш, распределил их по местам, а сам лег спать, сказав: я ложусь спать; „эсир мана, çуй киле пуçласан, тăратăр“. Те не поняли, что такое „çуй“. Прошло несколько лет. Однажды они пошли к своему начальнику и решили разбудить его и спросить, что такое çуй. Они сделали так и сказали: çуй килет, час тăр, папай! Старик вдруг проснулся, посмотрел на запад и сказал: погубили вы меня и себя; если бы вы не будили, то я спал бы до самого çуй’а и давал бы вам силу (çуй килечченех çывăраттăм; çуй тесе вăл тĕнче пĕтнине пĕлтернĕ, тет, иккен), а теперь вас отовсюду будут гнать и разрушать ваши жилища. Тут он умер. После этого положение киреметей стало невыносимым. Сила их пропала, жилища разрушили. Им пришлось убежать. Рассказав это, они сели в повозку и укатили. См. çуйлаш. Хурамал. Çынсем нумайăн çапăçнă чухне çуй пек шавлаççĕ, теççĕ. Ĕлĕк çуй тухсан, ялсене пыра-пыра çунтарса янă, выльăхĕсене пусса çисе пĕтернĕ, этеммисене вĕлернĕ, çыннисем хăшĕ-хăшĕ вăрмансене, çырмасене тара-тара пытанса выртнă, теççĕ.

Çавăн пекех пăхăр:

çувăн çувăр çувăрпа çуеçĕ « çуй » çуйăн çуйăн пулă çуйăх çуйăхтар çуйăху