Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1. мест. личн.
он, она, оно
вăл манăн тус — он мой друг, она моя подруга
мĕн терĕ вăл? —  что он сказал?

2. мест. указ.
этот, тот
эта, та
это, то
вăл кун — в тот день
нумай пулмасть-ха вăл—  это было не так давно

◊
вăл тери — до такой степени

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

он, она
этот, тот самый
унăн — его
вĕсен — их
вăл хăй — он сам, она сама, оно само
вăл кăна мар, çĕç мар — не только он
вăл пире хăта тивет — он приходится нам сватом

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

подр. более или менее мощному колебанию. Собр. † Сĕм вăрманта кук авăтат, вĕрене йăвăççи вăл-вăл авăнать. Бугурусл. † Аслă улăхра куккук аватать, çирĕк тăрри вăл-вăл авăнать. СТИК. Ламипа вĕртĕм те, вăл-вăл турĕ те, лап сӳнчĕ. (Выражает движение огня в лампе). Собр. † Пирĕн пуçсем çине тăшман таптат, çинçе пӳçĕм вăл-вăл авăват. См. Паас. 200.

(вы̆л), он (-а,-о). Пшкрт. Вăл винават туса, винаватлă (виноватый). К.-Кушки. Вăл выляса илмелле вылят. Регули 314. Вăл конта чохне эп вĕренеттĕмччĕ. Ib. 1533. Вăл конта чохне çырма вĕрентĕм. Киприан. Шуйттан ăна пит çиленнĕ. О сохр. здор. Ачанăн чĕрнисем вăрам пулсан, эсир ăна касăр, вăл вара питне-куçне чĕркелемĕ. Расск. Иосиф вăл хăй кирек мĕнле пултăр та, çапах та пирĕн тăван-çке вăл. || Тот, та, то; этот, эта, это; такой, такая, такое. Иногда не переводится. Вишн. 64. Вăл сĕт вара, апла йӳçсе кайсан, ачана нимĕн усă та кӳмест, çийĕнчен чирлеттерет ăна. Ib. 71. Вăл пĕвене улăмпа тислĕкпе пĕвелеççĕ. Шорк. Çтаппансен çорчĕ орамăн хăш енче? — Пĕлейместĕп, те ку енче, те вăл (леш, тепĕр, çав) енче. Яжутк. Вăл ятлă (с таким именем) пулсан, кирлĕ мар (ты мне не нужен), тесе каларĕ, тет. Альш. Вăл апла тăваççĕ те, ăна шухăшламасăрах тумаççĕ вйсем каллах. Ib. Ак килсе ӳкĕ кĕлетсем çине, унтан килĕ кунта! тетĕп эпĕ. Вăл кайрĕ вут, кайрĕ вут! Пĕтĕм çулăмĕ курăнат кĕлетсем урлă. Ib. Курăнат тĕл-тĕл купи-купипе ялкăшса, симĕссĕн-кăвакăн çунса выртни: вăл иккен кĕлет пӳлминчи тырăсем çуннă çавăнта. Хыпар № 29, 1906. Хай пĕрре авантарах пăхап, вăл ман пата шуйттансем кĕтĕвĕпĕ вĕçсе килеççĕ иккен. Альш. Нумай пулмас-ха вăл. Это было не так давно. Шаймурз. † Мамăк минтер, тесе, пуçма хутăм, вăл та-ях-та пулчĕ сарă хĕр чĕччисем N. Алăсăр-урасăр кĕпер хыват. (Вăл та пулин тӳшек çитти). Серг. Рад. Вăл вăраха мар. Это не надолго. Янтик. Ăна эсĕ, теççĕ. Говорят, что это сделал ты. Эпĕ чăнах та санăн туррусене салатса, çĕмĕрсе пĕтертĕм; вăлах аван ĕç (это-то и хорошо): хăйсене хăйсем çĕмĕресрен хăтарма пултарайманскерсем, вĕсем епле сана пулăшма пултарĕç? Альш. Ку енчи ялсенче тăранттас таврашĕ йышлах мар вăл. N. Ку вăл аван. Это хорошо. Букв. 1904. Тавлашсан-тавлашмасан та (как ни спорь), ман пекки хамăр хушшăмăрта çук-ха вăл. N. Халĕ аван та, каçа хирĕç каллех пĕлĕтсем туртĕ те-ха вăл (т. е. çанталăк). Беседа чув. 4. Апла юрамасть вăл. Это не годится. Регули 488. Ман атти-и вăл, выртаканĕ? Тот, лежащий там, мой отец?

то же, что вăлă. Т. VI. 6. Вăлра выртакан ырă амăшĕ, вăлра выртакан ырă!

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

они''' вӗсем.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

ул

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[vol]
li, ŝi, ĝi, tio (ĉi)
кам-ши вăл? — do, kiu li (ŝi) estas?
вăл тем(ĕн) те калама пултарать — li (ŝi) povas diri ion ajn
вăл ăна халь те ăнланмасть — li (ŝi) ne komprenas tion ĉi ĝis nun
вăл мана питĕ килĕшет — li (ŝi, ĝi) tre plaĉas al mi
вăл кирлĕ япала - ĝi estas necesa aĵo
вăл пулкалать - tio okazas

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, диал. У «он», «она», «оно»; косвенные падежи образуются от основы у(н)-: унăн, диал. уна (литер, ăна)..., мн. ч. вĕсем < вăлсамол (в косв. п. основа он-, в шор., хак. ан-), азерб., тур., кумык, о (в косв. п. основа он-), уйг., узб. у (основа ун-) тат. ул (основа ан-), кирг. ал «он», «тот».

Çавăн пекех пăхăр: