Шырав: варкăш

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
дуновение
порыв ветра
воздушная струя
çил варкăшĕ — дуновение ветра

2.
свежесть, прохлада

свежий, прохладный
варкăш çил — 1) свежий ветерок 2) сквозняк
каç варкăшĕ çапрĕ — потянуло вечерней прохладой

II. глаг.

1.
веять, дуть (о ветре)
тянуть, нести (напр. холодом)
ăшă çил варкăшать — веет теплый ветерок
çырма тăрăх нӳрĕ сивĕ варкăшать — по дну оврага тянет сыростью

2.
развеваться, реять
качаться (на ветру)
вздыматься, клубиться
çулăм пĕлĕтелле варкăшрĕ — пламя взметнулось высоко к небу
çул тăрăх тусан варкăшать — по дороге клубится пыль

3.
шумно рассекать воздух
арман çунатти варкăшать — с шумом вертятся крылья мельницы

4.
сновать
кишеть
урамра халăх варкăшать — на улице полно народу, улицы кишат народом

5. диал.
замешаться, потеряться (напр. в толпе)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(варгы̆ш), веять (о ветре), развеваться. Турх. Вĕçен-кайăк вĕçет, çил варкăшать. Торп-к. Пĕри (одна) калать тет: эпĕ, эс килеччен, çилсĕр-мĕнсĕр варкăшса тăракан ашăли(= ал-шăлли) тăвăп... Н. Карм. Кĕреçепе япалана хăмсарсан, çăмăл япала пулсан, варкăшша вĕççе каять. Дик. Леб. Унта çил варкăшса пырать те, кĕнеке хуçĕсене сире-сире, кĕнекине калать. МО. Хăйсенĕн куçĕсенче тĕттĕм çĕрте йăлтăртатса варкăшса вут çунса тăнă. N. † Кашта çинчи шор тотри çил варкашнипех вĕççенать (= вĕççе анать). || Замешаться. Изамб. Т. Пирĕн ача пасарта çынсем хушшинче варкăшса карĕ (замешался, потерялся). || Кишеть. Ст. Яха-к. Ту çине(л)ле катаран-мĕнтен пăхсассăн, халăх пасарти пек варкăшат. || Дуновенье ветра. Пшкрт. Алăк хопсан, варкăш полат (дуновение). Ib. Çорта варкăшпа сӳнчĕ. Хорачка. Алы̆к оз’ы̆ п̚олзан, варҕы̆ш кэ̆_рэ_т (= çил).

Çавăн пекех пăхăр:

варить вариться варкăмăш варкăн « варкăш » варкăшăн варкăштар варка варкаланчăк варкан