Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

предлог
1. с вин. п.: сесть за стол сĕтел хушшине лар; за два дня до праздника уявччен икĕ кун маларах; купить за сто рублей çĕр тенкĕпе туян; Благодарю за помощь! Пулăшнăшăн тав тăватăп!
2. с твор. п.: за домом çурт хыçĕнче; идите за нами пирĕн хыçран пырăр; сидеть за работой ĕçлесе лар; ухаживать за больным чирлĕ çынна пăх

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

предл. с твор. и вин.; с тв. п.: за горами сӑрт (ту) хыҫĕнче; за оврагом ҫырма леш енче; за пазухой хӗвре; один вслед за другим пӗрин хыҫӗнчен тепри; идите за мной ман хыҫран пырӑр; читает книгу за книгой кӗнеке хыҫҫӑн кӗнеке вулать; сидеть за столом сĕтел хушшинче лар; стоять за станком станок умӗнче тӑр; идти за хлебом, за водой ҫӑкӑр илме, шыв ӑсма кай; смотреть за детьми ачасене пӑх, асту; за тобой еще две книги санра тата икӗ кӗнеке (юлчӗ); за истечением срока срок иртнĕ пирки; с вин. п.: выбросить за окно чÿречерен (кантӑкран) пӑрах; уже за полночь ӗнтӗ ҫур ҫӗр иртнӗ; ей далеко за сорок вӑл хӗрехрен те чылай иртнӗ ӗнтĕ; спрячь за пазуху хĕве чик; сесть за стол сӗтел хушшине кӗрсе лар; бери за руку алӑран тыт; веди за руку ҫавӑтса пыр; взялся за работу ӗҫе тытӑнчӗ; живет за десять километров от города хуларан вунӑ километрта пурӑнать; это можно сделать за час куна пӗр сехетре тума пулать; заработок за месяц уйăхри ӗҫ укҫи, пӗр уйӑхшӑн панӗ ӗҫ укҫи; работает за двоих ик ҫын чухлĕ ӗҫлет, икӗ ҫыншӑн ӗҫлет; ты будешь у нас за старшего эсӗ пирӗн хушӑмӑрта асли шутӗнче пулан; купить за рубль пĕр тенкĕ ил; бороться, за революцию революцишĕн кӗреш; за Родину Тӑван ҫӗршывшӑн; заступись за товарища юлташу хутне кӗр; вышла замуж за него ӑна качча тухрӗ.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

предлог 1. с те. п. (на вопрос «где?») хыçра, хушăра, тулашĕнче, леш енче; стоять за дверью алăк хыçĕнче тăр; сидеть за столом сĕтел хушшинче лар; жить за рекой çырма леш енче пурăн; отдыхать за городом хула тулашĕнче кан; 2. с вин. п. (на вопрос «куда») хыçă, хушша, тулашне, леш енне, тепĕр енне; сесть за стол сĕтел хушшине лар; за спину çурăм хыçне; за реку шыв леш енне; уехать за город хула тулашне кай; сесть за пианино пианино калама лар; 3. с тв. п. (позади, вслед, следом) хыççăн, хыçран; один за другим пĕрин хыççăн тепри; за мной ман хыççăн; читать книгу за книгой кĕнеке хыççăн кĕнеке вула; 4. с тв. п. (во время чего-л. — на вопрос «когда?») хушшинче, вăхăтĕнче, чух; за работой ĕç вăхăтĕнче; за разговорами калаçнă хушăра; за ужином каçхи апат çине чух; 5. с вин. п. (указывает на начало действия) ⸗а [⸗е], ⸗ма [⸗ме]; взяться за работу ĕçе тытăн; сесть за шитьё çĕлеме лар; 6. с вин. п. (в течение, в продолжение) ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре], ⸗че, вăхăтра, хушăра; сделать за час пĕр сехет хушшинче туса пĕтер; за это время çак хушăра; за время отпуска отпуск вăхăтĕнче; 7. с вин. п. (раньше, до) маларах, малтан; за день до отъезда тухса кайиччен пĕр кун малтан; за два месяца до.. ⸗ччен икĕ уйăх малтан; 8. с вин. п. (позднее, больше, сверх) ытла, ытлашшипех, иртет, иртнĕ; мороз за двадцать градусов сивĕ çирĕм градус ытла, сивĕ çирĕм градусран та иртет; ему далеко за сорок вăл тахçанах хĕрĕхрен иртнĕ; уже за полночь çурçĕр иртнĕ ĕнтĕ; 9. с вин. п. (на расстоянии). ⸗а [⸗е], ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре], ⸗ран [⸗рен], çити, урлă; ехать за сто километров çĕр километра кай; находиться за двадцать километров от города хуларан çирĕм километрта вырнаç (е тăр, пул); за три дома от угла кĕтесрен виçĕ çурт (е кил) урлă; 10. с вин. п. (по причине, вследствие) ⸗ран [⸗рен], ⸗тан [⸗тен], ⸗шăн [⸗шĕн], пирки; уважать за честность тӳрĕ кăмăлшăн хисепле; за отсутствием улик айăплама сăлтав çук пирки; за недостатком времени вăхăт çукран; 11. с тв. п. (с целью, для чего-л.) патне, ⸗ма [⸗ме]; пойти за водой шыв ăсма (е шыв патне) кай; послать за вещами япала патне яр, япала илме яр; очередь за билетами билет черечĕ; 12. с вин. п. (ради, в пользу, в защиту) ⸗шăн [⸗шĕн], майлă пул; сражаться за родину тăван çĕршывшăн кĕреш; борьба за мир во всём мире пĕтĕм тĕнчери миршĕн пыракан кĕрешӳ; заступиться за кого-либо хута кĕр, майлă пул; 13. с тв. п. (при обозначении лица или предмета, на которые направлено действие) ⸗а [⸗е], ⸗на [⸗не]; ухаживать за больными чирлисене пăх; следить за чистотой тасалăха асăрхаса тăр; 14. с вин. п. (при обозначении лица, предмета, который берут, которого касаются и т. п.) ⸗тан [⸗тен], ⸗ран [⸗рен], ⸗чен; взять за руку алăран тыт; дёрнуть дверь за ручку алăка хăлăпĕнчен турт; 15. с вин. п. (при обозначении лица, предмета, вызывающих какие-л. чувства) ⸗шăн [⸗шĕн]; я рад за вас эпĕ сирĕншĕн хавас; мне стыдно за тебя мана саншăн намăс; благодарю вас за билет сире билетшăн тав тăватăп; 16. с те. п. (при обозначении лица, места и т. п., которому присуще какое-л. свойство) ⸗ăн [⸗ĕн], ⸗та [⸗те], ⸗ра [⸗ре]; за ним замечается такая привычка унăн çавăн пек йăла пур; 17. с вин. п. (в обмен, по цене) ⸗а [⸗е], ⸗ла [⸗ле]; за деньги укçалла; за плату тӳлевле; купить за десять рублей вунă тенкĕпе ил; 18. с вин. п. (вместо, взамен) ⸗шăн [⸗шĕн], вырăнне; подписаться за неграмотного хутла пĕлмен çыншăн алă пус; работать за товарища юлташшăн ĕçле; 19. с вин. п. (в качестве) вырăнне; принять за правило йĕрке вырăнне йышăн; оставаться за директора директор вырăнне юл; 20. с тв. п. (при указании лица, от которого зависит наступление какого-л. действия) ⸗тан [⸗тен], ⸗ран [⸗рен]; дело за вами ĕç сирĕнтен килет; очередь за вами сирĕн черет; 21. с тв. п. с чем-л. ⸗нă [⸗нĕ], ⸗лă [⸗лĕ]; приказ за подписью директора директор алă пуска приказ; письмо за № 210 210-мĕш №-лĕ çыру; ◇ за исключением ⸗сăр [⸗сĕр] пуçне, ⸗ран [⸗рен] пуçне, ⸗а [⸗е] шутламасăр; ни за что ним парсан та, ним тусан та; ни за что ни про что ним (е пĕр) айăпсăр, айăпсăр-сăлтавсăр; за ваше здоровье сирĕн сывлăхшăн.

Çавăн пекех пăхăр: