Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1. сущ.
что-л. плохое, дурное

плохой, дурной

плохо, дурно
начар çанталăк — плохая погода
начар çын — плохой человек
кĕрĕк кивĕ пулин те начар мар — шуба хоть и старая, но неплохая
ман çинчен начар ан шухăшлăр — не думайте обо мне ничего плохого
начара кай — клониться к худшему
начартан начар — очень плохой, хуже некуда
Начар урапа хытăрах шатăртатать. — посл. Плохая телега скрипит сильнее.

2.
худой, тощий
начар выльăх-чĕрлĕх — тощая скотина

3.
слабый

слабо
начар юн таппи — слабый пульс
чирлĕ çын пит начар — больной очень слаб
начара тух — ослабеть

4.
бедный

бедно
начара юл — обеднеть

5.
плохо, трудно, с трудом
хăмла çырли сивве начар чăтать — малина плохо переносит морозы

◊
начара хур — унижать

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

плохой, дрянной, слабый, худой, убогий, бедный

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(наζар, наџ̌ар, Пшкрт: начар), плохой; плохо. С. Айб. † Пире вăйă вылляма начар хĕрсем кирлĕ мар. Янтик. † Мĕншĕн шăппăн тăратăр, туя начар тăватăр? Туя начар тумашкăн пирĕн аппа начар мар. N. Ача чухне вăл пит начар сывлăхлă пулнă. Юрк. Начар вылятăн, капла вылянипе кăна эсĕ чăваш арăмне ташлаттараймастăн, авантарах выля. Сред. Юм. Начар пай шăпа — начартарах çĕрти анасĕне шăпа ярса тôхнă ана. Ку ана пирĕн начар пай шăпа. N. Вакун начар каякан пулчĕ. ХЛБ. Начар сухаласан, лайăх çĕр çинче те тырă начар пулать. Н. Якушк. † Эпир начара илместпĕр, ялан лайăха илетпĕр. (Свад. п.). N. Кашни çул утă начартан начар пулса пыра пуçларĕ. Бес. чув. 15. Кĕпер начартан тĕттĕм чух каçма кансĕртерех пулнă. N. Шăшисем ĕç начаррине курса калаççĕ: атьăр, шăшисем, урăх мачча çинчен анмăпăр, теççĕ. || Слабый, хилый. Лашм. † Матур пулаймарăм, начар пултăм, çичĕ ют кăмăльне килеймерĕм (не понравилась). СЧУШ. Начар çын пуринчен малтан тырă вырма пуçласан, çав çул пилĕк хытă ыратать (и наоборот: лайăх çын и пр.). N. † Эпир начара каяс çук, начар çумне выртас çук. || Бедный. Пшкрт. Регули. 946. Пĕр начар çынна патăм. Ib. 860. Вăлсам поянтарах халăх, эпĕр начартарах. Трхбл. Начар улпут та апат хыçĕнчен виçĕ сехет канат, тет. N. Начар, бедняк. || Больной. N. Анӳ пит начар (о старухе).

встр. в слож.: Начар-упи.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

начар

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[naĉar]
malbona, malbone
начар кун — malbona tago
унăн ĕçĕ начар пырать — liaj (ŝiaj) aferoj malbonas
начар çыратăп çав — prave, mi malbone skribas
начар мар — ne malbone
начарлан — malboniĝi, maldikiĝi
начартан начар — tre malbona

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«плохой», «дрянной», «худой», «слабый», «бедный»; уйг., азерб., туркм., тур. начар «беспомощный», «бессильный», «находящийся в бедственном положении»; кирг., тат. начар, казах., к. калп. нашар, узб. ночор, башк. насар «дурной», «плохой», «дрянной», «убогий», «отсталый», «бедно живущий», «несчастный». Из перс. (начар) «находящийся в безвыходном положении», «беспомощный»: «не» (чаре) «средство», «способ помочь»; «пособие», «лекарство».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

чухăн. Пирĕн асатте те пит начар (чухăн) пурăннă [Орлов 1988:52].

Çавăн пекех пăхăр: