Шырав: пăчăх

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I. уст.
мера в два пудовика

II.

1.
задыхаться
тĕтĕмпе пăчăх — задыхаться от дыма
тусанпа пăчăх — задыхаться от пыли
шăрăхпа пăчăх — задыхаться от жары

2.
становиться душным. спертым
пăчăхнă сывлăш — спертый воздух

3.
преть, тлеть
нӳрĕ ыраш пăчăхать — сырая рожь преет

4. перен. разг.
киснуть, унывать, хандрить
мĕн килте пăчăхса ларатăн? — что ты киснешь дома?

6. перен.
прозябать
тĕттĕмлĕхре пăчăхса пурăн — прозябать в невежестве

◊
йăлтах пăчăхрĕ — все пропало, кончено

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

задушиться; задавиться; ан хупла ачана, пăчăхать – не покрывай ребенка, задохнется; пăчăхтар – задушить, задавить; пăчăхланнă (о воздухе) шăршланнă (о хлебе) – затхлый.

131 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(пы̆џ̌ы̆х), душный; душно. N. Çурма (= çывăрма) шăналăксем карса лартаççĕ, анчах çавах çурмалла мар, шутсăр пăчăх. Ромс. 28. Виç-тăват сехетрен акăлчансене сывлама пит пăчăх пулнă. Вомбу-к. Пăчăх, душно, удушливо. Ск. и пред. 108. Ăшă, пăчăх тĕттĕмре ялтăртатать ун куçĕ.

задыхаться. Çутт. 154. Тĕтĕмпе пăчăхса лармăпăр-и унта? N. Сывлăш кĕмен çĕр пӳртре çын пăчăхса вилет. В. Олг. Туаттăш те вилсе кайнă пăчăхса (задохлись). Хурамал. Ача, сăпкара выртнă чух, çăварĕ çине витнĕ те, пăчăхса тарласа кайнă. Полтава. Ăшра сывлăш пăчăхать, «в груди дыханье стеснено». IЬ. Тĕксĕм чунĕ ăшĕнче кансĕрленсе пăчăхать («в нем мрачный дух не знал покоя»). Шел. 78. Пăчăхнипе пуçсене лăстăр-лăстăр силлеççĕ. Орау. Пӳртре мĕн пăчăхса ларан (киснешь)? Хастарлăх 34. Ĕçпе пăчăхни пурне çутатĕ. Якейк. Пӳртрен тохмасăр пĕрмай ĕçлекен çынна: пăчăхса ларать, теççĕ. Чертаг. Пăчăхтăр-и («ну те к шуту»), вăл сăмахпа йĕрĕннĕ те, тет. N. Унăн чунĕ тăвăрланса пăчăхса çитĕ, никам вĕрсе чĕртмесĕрех унăн ăш-чикки вут пек хыпса çунса çӳрĕ. || То же, что пăнтăх. Ишек. Пăчăхать (о хлебе, йĕпелле çапсан). || Сгинуть. Тюрл. Пăчăхрĕ, пропал, окончился, ничего не осталось.

(пы̆џ̌ы̆х, пŏџ̌ŏх), назв. меры в две пудовки. Тюрл. Икĕ пăтакка = пĕр пăчăх. ЩС. Пăчăх — пысăк катка. Собр. Пĕр пăчăх туллăм пĕтĕм хире саланать. (Куç). ЙФН. † Ах, танаш (= тантăш) Микула, ялтан яла çӳресе, пăчăх сĕлĕ çитарса, сĕлĕ кипекки — тӳшекĕ, хăмăш тăрри — çытарĕ. СПВВ. ФВ. Пăчăх тесе икĕ путалка япалана калаççĕ: пăчăх ырашпах арман авăртма карăмăр, теççĕ. Трхбл. Пăчăх — çур пасмана, т. е. мера в две пудовки.

Çавăн пекех пăхăр:

пăчăрт-пачăрт пăчăрта пăчăртан пăчăртат « пăчăх » пăчăхлан пăчăхтар пăча пăчав пăчалник